Мақалада оқу кафедрасының қызметінде әлеуметтік медиа боттарын қолдану себептері және оларды Telegram үшін бот мысалында құру әдісі қарастырылады. Ботты құру үшін Python бағдарламалау тілі мен telebot библиотекасы қолданылады. Мақалада Telegram боты үшін BotFather көмегімен тегін токенты алу әдісі көрсетілген.
Telegram-боттың функционалдығын құруға және басқаруға ыңғайлы құралдарды ұсынатын telebot библиотекасының синтаксисінің негізгі командалары қарастырылады, соның ішінде қарапайым хабарламалар-мәтін форматындағы жауаптар, бейне немесе сурет форматындағы жауаптар. Осы командалар мен функцияларды пайдалану боттың жұмысын ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Бұл командаларды пайдалану бот пен пайдаланушы арасындағы тиімді өзара әрекеттесуді ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
Боттар студенттерге жиі қойылатын сұрақтарға жылдам жауап алуға мүмкіндік береді. Оқу кафедраларының боттарын қолдану талапкерлерге қажетті мамандық туралы ақпаратты білуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, мұндай боттарды пайдалану мектеп басшылығы мен ЖОО-ның кәсіптік бағдар беру жұмысына жауаптылар арасындағы байланысты едәуір жеңілдетеді, бұл оларды білім беру саласындағы маңызды құралға айналдырады. Жоғарыда айтылғандай, боттар білім беру саласында қызмет көрсету мен ақпараттандыру сапасын арттыруға ықпал ететін маңызды құрал болып табылады.

Бұл мақалада веб-камералардың азаматтық және мемлекеттік секторларға жасырын кіруін болдырмаудың тиімді әдістері қарастырылады. Сонымен қатар, веб-камералардың қауіпсіздік мәселелері туралы ақпаратты арттыруға бағытталып, веб-камераларға бірнеше танымал шабуылдар, сондай-ақ азаматтық және үкіметтік секторларда-ғы веб-камералардың жасырын бұзылуына байланысты жоғары дәрежелі жағдайлар талқыланды. Веб-камераны бұзу-бұл пайдаланушылардың жеке өмірі мен қауіпсіздігін бұзу. Бұл мақала веб-камераны бұзудың себептері мен салдарын, сондайақ олардың зардап шегушілермен мен жалпы қоғамға әсерін талқылайды.
Веб-камераны бұзудың себептеріне хакерлерді ынталандыру, жеке ақпаратқа қол жеткізуге деген ұмтылыс, тыңшылық немесе тіпті қорқыту мен бопсалау жатады. Бұл шабуылдар қаржылық пайдаға, құпиялылықты бұзуға немесе жай ғана көңіл көтеруге байланысты болуы мүмкін.
Мақалада осалдықтарды пайдалану, фишингтік шабуылдар, зиянды бағдарлама және қашықтан қол жеткізу құралдарын қоса алғанда, шабуылдаушылар веб-камераларды бұзу үшін қолданатын әртүрлі әдістерді қарастырады.
Веб-камераны бұзудың салдары жойқын болуы мүмкін. Жәбірленушілер жеке өмірін жоғалтуға, құпиялылықты бұзуға, сондай-ақ олардың беделіне нұқсан келтіруге тап болады. Бұл сонымен қатар стресс пен мазасыздық сияқты психологиялық және эмоционалдық мәселелерге әкелуі мүмкін.
Веб-камераны бұзудың қоғамға әсері киберқауіпсіздік және жеке құрылғылар мен деректерді қорғауды күшейту қажеттілігі туралы сұрақтар туғызады. Бұл сонымен қатар пайдаланушыларға желідегі қауіпсіздік ережелері мен күшті парольдерді пайдалану туралы білім берудің маңыздылығын көрсетеді.

Мақалада қондырғы жұмысын басқаруды оптимизациялау үшін көпкритерийлік жағдайында модельдеу әдістері мен тәсілдері қарастырылды. Мұнайды терең өңдеу технологиялық кешендерінің тиімділігін математикалық модельдеу негізінде шешім қабылдау арқылы арттыру тәсілдері келтірілді. Мамандардан келіп түскен ақпаратты алып өңдеу әдісіні эксперттік бағалау тәсілінің құрылымдық сұлбасы құрылып, зерттеу нысанына талдау жасалынды.
Айқын емес ортада технологиялық кешеннің математикалық сипатын жетілдіру кезінде, эксперттер көрсеткішті көлемдік бағалай алмаған жағдайда, эксперттік бағалау әдісін пайдалану мәселелері зерттелді. Лингвистикалық тәсіл негізінде, сапалы ақпарат көмегімен айқын емес ортада эксперттік сауалнаманы ұйымдастырып жүргізуге мүмкіндік беретін эксперттік бағалау әдісі қарастырылды.
Жинаған сапалы ақпарат және зерттеу нәтижелері негізінде реактордың математикалық моделі құрылып, құрылған модель негізінде технологиялық жүйенің тиімді жұмыс режимін таңдау үшін басқару тапсырмалары қалыптастырылды. Алынған эксперттік ақпарат негізінде каталитикалық крекинг блогы реакторының кірістік параметр жұмысын сипаттайтын мәліметтер қоры ережесі құрылып лингвистикалық айнымалылары жасақталды.
Айқын емес ортада каталитикалық крекинг құрылғы қондырғысының технологиялық үрдісін басқару мысалында шешім қабылдаудың көпкритериалдық есебінің математикалқы қойылымы алынды. Ұсынылып отырған, маман-эксперттердің тәжірибесі мен білімі негізінде алынған алгоритм, шешім қабылдаушы тұлғаға процессті тиімді басқаруға және дұрыс жұмыс режимін таңдауға мүмкіндік береді.

Мақалада бағдарламаланатын логикалық контроллерлер (PLC) негізіндегі кен балқыту пештерінің электр қуатын басқарудың интеллектуалды жүйесін әзірлеу қарастырылады. Кен балқыту пештерінде электр қуатын басқару құрал-жабдықтардың тозуын барынша азайту кезінде энергияны тұтынуды оңтайландыру және өнімділікті арттыру қажеттілігіне байланысты күрделі міндет болып табылады. Ұсынылған басқару жүйесі нақты уақыт режимінде пештің жұмыс параметрлерін бақылауға және автоматты басқаруға мүмкіндік беретін жасанды интеллект алгоритмдерімен үйлесімде PLC пайдалануға негізделген.
Бұл жұмыстың мақсаты өзгермелі пештің жұмыс жағдайларына бейімделуге, энергияны тұтыну процесін оңтайландыруға және жүйенің тұрақтылығын арттыруға қабілетті басқару жүйесін құру болып табылады. Сондай-ақ, мақалада деректер жинауды қамтамасыз ететін сенсорлармен PLC біріктіру әдістері, сондай-ақ нейрондық желілер технологияларына негізделген талдау және болжау алгоритмдері ұсынылған. Зерттеу көрсеткендей, мұндай басқару жүйесін енгізу энергия шығынын айтарлықтай азайтуға, электр жабдықтарына жүктемені азайтуға және кен пешінің жалпы тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Эксперименттік деректер және интеллектуалды басқару жүйесін енгізуге дейінгі және кейінгі пештің жұмысының салыстырмалы талдауы ұсынылған. Нәтижелер PLC пайдаланатын интеллектуалды басқару жүйесі процестің тұрақтылығын жақсарта алатынын, операциялық шығындарды азайтатынын және жабдықтың қызмет ету мерзімін ұзартатынын көрсетеді.

Осы мақалада ұсынылған зерттеулер конволюциялық нейрондық желілерді (Cnn) пайдалана отырып, аудио ағындардағы сөйлеу белсенділігін анықтау жүйесін әзірлеуге бағытталған. Сөйлеу әрекетін анықтау дауыспен белсендірілген көмекшілер, нақты уақыттағы байланыс платформалары және автоматтандырылған транскрипция қызметтері сияқты көптеген заманауи қолданбаларда шешуші рөл атқарады. Зерттеу CNNs-тің күрделі аудио деректерді өңдеудегі, сөйлеу сигналдарын шудан оқшаулаудағы және анықтаудың жалпы дәлдігін жақсартудағы тиімділігін көрсететін тоғыз негізгі зерттеудің нәтижелерін синтездейді.
Зерттеу VGG, ResNet және AlexNet сияқты терең CNN үлгілерінің архитектуралық артықшылықтарын атап көрсетеді, олардың күрделі аудио мүмкіндіктерін түсіру және әртүрлі орталарда өнімділікті жақсарту қабілетін көрсетеді. Зерттеу сонымен қатар осы модельдердің сенімділігі мен тиімділігін одан әрі арттыратын деректерді арттыру және оңтайландыру алгоритмдері сияқты әдістерді зерттейді.
ӘРТҮРЛІ CNN архитектураларының тиімділігін бағалау және әртүрлі бағалау көрсеткіштерін салыстыру арқылы зерттеу НАҚТЫ уақыттағы ҚОЛДАНБАЛАР үшін CNN үлгілерін оңтайландыру және гибридті архитектураларды зерттеу сияқты болашақ зерттеулердің әлеуетті бағыттарын анықтайды. Тұтастай алғанда, бұл зерттеу CNN негізіндегі сөйлеу әрекетін анықтаудың жай-күйі және оның нақты әлемдегі қолданбаларға әсері туралы құнды түсінік береді.

Мақала веб-қосымшаларды әзірлеу мен оркестрлеудің пәнаралық тәсілін жүзеге асыратын BULT бұлтты платформасын құруға бағытталған. Бұл жұмыстың негізгі мақсаты әртүрлі технологиялардың икемділігін, ауқымдылығын және интеграциясын қамтамасыз ететін платформаны әзірлеу болып табылады.
Микросервистік архитектура мен контейнерлеуді қамтитын архитектуралық шешімдер сипатталған, бұл қосымшаларды орналастыруды және басқаруды жеңілдетеді. Контейнерлерді оркестрлеудің негізі ретінде hashicorp ' s Nomad қолданылады, ол қосымшалардың тиімділігі мен тұрақтылығын қамтамасыз ете отырып, тапсырмалар мен ресурстарды бөлуді динамикалық басқаруға мүмкіндік береді. Деректерді басқару жүйесі PostgreSQL және JuiceFS негізінде жүзеге асырылады, бұл деректерді сақтаудың жоғары өнімділігі мен сенімділігін қамтамасыз етеді. Қауіпсіздік үшін желілік трафикті шифрлауды және SSL сертификаттарын автоматты түрде жаңартуды қамтамасыз ететін Wireguard және let ' s Encrypt қолданылады. Жүйені бақылау және талдау нақты уақыттағы көрсеткіштер мен журналдарды визуализациялауға мүмкіндік беретін Grafana және Loki көмегімен жүзеге асырылады. DevOps принциптерін енгізу және әзірлеу, тестілеу және орналастыру процестерін автоматтандыру ci/CD құралдарын қолдану арқылы жүзеге асырылады, бұл өзгерістер мен жаңа мүмкіндіктерді жылдам және қауіпсіз енгізуге мүмкіндік береді. Пәнаралық тәсілді қолдану жүйелерді әзірлеу мен пайдаланудың әртүрлі аспектілерін ескеруге мүмкіндік береді, бұл bult платформасын веб-қосымшалардың жоғары өнімділігін, сенімділігін және ыңғайлылығын қамтамасыз ететін заманауи бұлттық технологиялар нарығында бәсекеге қабілетті ШЕШІМ ЕТЕДІ. Платформаны практикалық қолдану мысалдары және оның дәстүрлі тәсілдермен салыстырғанда артықшылықтары келтірілген.

Threat Intelligence (TI) – бұл ұйымдардың қауіпсіздігін арттыру үшін қолданылатын ақпараттық қауіпсіздікке төнетін немесе пайда болатын қауіптер туралы ақпарат. TI жүйелері әртүрлі көздерден, соның ішінде ашық көздерден, жабық көздерден және серіктестер мен клиенттерден алынған деректерді жинайды және талдайды. Ti жүйелерін талдау-бұл жүйелердің деректерді жинау мен талдаудағы тиімділігін бағалау және ақпараттық қауіпсіздік шешімдерін қабылдау үшін пайдалы ақпарат беру процесі. Ақпараттық қауіпсіздікке төнетін қатерлер барған сайын күрделене түсетін қазіргі цифрлық әлемде Threat Intelligence (ti) жүйелерін талдау ақпараттық ресурстардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін маңызды болып табылады. Threat Intelligence-ақпараттық қауіпсіздікке төнетін қатерлерді анықтауға бағытталған ақпараттық қауіпсіздік қатерлері туралы деректерді жинау, талдау және түсіндіру процесі. Бұл тұрғыда ti жүйелерін талдау қауіптерді тиімді түсінудің және олардың алдын алу шараларын қабылдаудың маңызды құралы болып табылады.
Бұл мақалада Threat Intelligence жүйелерін талдаудың ерекшеліктері, артықшылықтары мен кемшіліктері қарастырылады. Мысалы, TI талдауын интрузияны анықтау жүйесінің (IDS) тиімділігін бағалау үшін пайдалануға болады. Талдау IDS шабуылдарының қандай түрлерін анықтай алатынын және қайсысын анықтай алмайтынын анықтай алады. Талдау нәтижелеріне сүйене отырып, IDS жүйесін жаңарту қажеттілігі немесе қосымша қорғаныс шараларын қосу туралы шешім қабылдауға болады.

Бұл мақалада электрондық пошта арқылы фишингтік шабуылдардың қазіргі проблемалары мен жойқын әсерлері қарастырылады. Ұйымдарды деректердің бұзылуынан және ықтимал апатты салдардан қорғау үшін алдын алу шараларының маңыздылығы атап өтілді. Фишингтік шабуылдардың негізгі түрлері және тәуекелдерді тиімді азайту үшін жасанды интеллект (AI) негізіндегі шешімдерді енгізу қажеттілігі сипатталған. Жұмыста жасанды интеллект пен машиналық оқытуды қолдана отырып, фишингтің алғашқы белгілерін тану әдістері қолданылды. Әзірлеу үшін Python және Google Colab қолданылды, бұл деректерді тиімді талдауға және модельдерді оқытуға мүмкіндік берді. Ерекше әдістерді әзірлеуге және заманауи бағдарламалық жасақтаманы пайдалануға ерекше назар аударылды. Зерттеу нәтижесінде фишингтік шабуылдарды танудағы AI құралдарының жоғары тиімділігін растайтын деректер алынды. AI технологиялары фишингті анықтаудың дәлдігін едәуір арттырды және жаңа киберқауіптерге бейімделуді қолдады. Талдау көрсеткендей, AI қолдану шабуылдарды уақтылы анықтауға ғана емес, сонымен қатар алдын алу стратегияларын жасауға мүмкіндік береді. Нәтижелердің практикалық маңыздылығы-әзірленген әдістерді қолданыстағы қауіпсіздік жүйелеріне біріктіру мүмкіндігі. Жұмыс ақпаратты тұрақты қорғауды құру үшін технологиялық жетістіктер мен ұйымдастырушылық тәжірибелерді біріктіретін стратегиялық тәсілді ұсынады.

Көп өлшемді блокчейн-деректерді сақтау және өңдеу үшін жаңа архитектураны ұсынатын дәстүрлі блокчейннің жетілдірілген нұсқасы. Бір өлшемді блокчейндерден айырмашылығы, көп өлшемді блокчейн бірнеше параллель тізбектерді құруға және басқаруға мүмкіндік береді, олардың әрқайсысы дербес жұмыс істей алады немесе ортақ желідегі басқа тізбектермен өзара әрекеттесе алады. Бұл стандартты блокчейндерге тән кедергілерді жою арқылы транзакциялардың ауқымдылығын, қауіпсіздігін және жылдамдығын арттырады. Көпөлшемді блокчейннің артықшылықтары жоғары өткізу қабілеттілігін, оңтайландырылған деректерді басқаруды, қуатты тұтынуды азайтуды және әртүрлі бизнес үлгілері мен талаптарына бейімделу мүмкіндігін қамтиды.

Бұл зерттеу жобасы ауыл шаруашылығы ғылымы саласындағы кешенді мета-анализ ретінде қызмет етеді, атап айтқанда дақылдардың өнімділігін болжауға бағытталған. Бұл әрекет ауыл шаруашылығының өнімділігін болжаудың әртүрлі әдістемелері мен үлгілерін зерттеген әртүрлі зерттеулер мен мақалалардың нәтижелерін салыстыруды және синтездеуді қамтиды. Бұл жанжақты шолудың мақсаты әртүрлі зерттеулердегі дақылдардың өнімділігін болжауға дәйекті түрде әсер ететін тенденцияларды, әдістемелерді және негізгі факторларды анықтау болып табылады. Ол Әртүрлі зерттеулердің әдістемелерін синтездейді, Векторлық Машиналарды (SVM), Кездейсоқ Ормандарды (RF) Және Конволюциялық Нейрондық Желілерді (CNN) Қолдау сияқты машиналық оқыту (ML) әдістеріне баса назар аударады. Бұл зерттеулер жоғары ажыратымдылықтағы спутниктік суреттерді NDVI, EVI және LAI сияқты экологиялық көрсеткіштермен біріктіреді. Топырақтың химиялық қасиеттері (рн, қоректік заттар) және спутниктік деректер әртүрлі дақылдардың өнімділігін болжауды жақсарту үшін пайдаланылды.
Нәтижелер әртүрлі модельдердің жер үсті және жер асты деректерінің кеңістіктік және уақыттық өзгергіштігін өңдеудегі салыстырмалы тиімділігін көрсетеді, қоршаған орта мен топырақтың әртүрлі жағдайларында болжау дәлдігін жақсартады.
Осы теориялық талдау арқылы зерттеу ауыл шаруашылығы саясатын оңтайландыруға және ресурстарды басқаруға көмектесетін маңызды ақпаратты ұсына отырып, ауыл шаруашылығы мониторингі мен болжамын өзгерту үшін озық аналитикалық модельдердің әлеуетін көрсетеді.

Жоғары сапалы мыс кендерінің азаюы және күкірт мөлшері жоғары, мыс мөлшері аз концентраттардың үлесінің артуы мыс қорыту өнеркәсібіне елеулі қиындықтар тудырады. Дәстүрлі қорыту процестері мұндай күрделі кендерді өңдеуде экономикалық тиімділікті сақтап қалуға және экологиялық нормаларды сақтауға қиындық туғызады. Бұл жұмыста күкірт мөлшері жоғары, мыс мөлшері аз концентраттарды қорыту процесін модельдеуге арналған кешенді бағдарламалық шешімді әзірлеу сипатталады. Бағдарламалық қамтамасыз ету қорыту процесінде алынған өнімдердің, соның ішінде құнды металдардың шығынын және құрамын болжауға арналған егжей-тегжейлі математикалық үлгіні пайдаланады. Бұл бағдарлама бірнеше модульдерді біріктіреді: кенді енгізу, қорыту симуляциясы және нәтижелерді көрсету, қорыту операцияларын оңтайландыру үшін ыңғайлы платформа ұсынады. Модельге кеннің құрамы, қорыту температурасы және флюс қосуды қоса алғанда маңызды параметрлер енгізілген, бұл штейн мен шлактың шығуын дәл болжауға мүмкіндік береді. Осы нәтижелерді талдау металдарды алуды оңтайландыруға және шығындарды азайтуға көмектеседі, нәтижесінде мыс өндірудің тиімділігі мен тұрақтылығы артады. Бұл құрал Қазақстандағы сияқты күкірт мөлшері жоғары, мыс деңгейі төмен үлкен сульфидті мыс кен орындары үшін әсіресе өзекті. Бағдарламалық қамтамасыз етудің әртүрлі өңдеу сценарийлерін модельдеу мүмкіндігі өнеркәсіптік қолдану үшін құнды түсініктер береді және қорыту технологияларын неғұрлым тиімді және экологиялық таза етуге қолдау көрсетеді. Кешенді бағдарламалық шешім күкірт мөлшері жоғары, мысы аз рудаларды өңдеудің техникалық мәселелерін шешіп қана қоймай, саланың экологиялық әсерді азайту және ресурстарды басқаруды жақсарту жөніндегі күш-жігеріне де ықпал етеді. Бұл инновация мыс қорыту операцияларын оңтайландырудағы маңызды қадам болып табылады, кен сапасының төмендеуіне қарамастан, тұрақтылық пен тиімділікті арттыруға ықпал етеді.

Бұл мақалада автомобиль өнеркәсібінде кеңінен қолданылатын 30хгс Болат жабындарының қасиеттерін жақсарту үшін электр доғасын металдандыру параметрлерін оңтайландыру қарастырылады. 30ХГСА сияқты жоғары беріктігі бар болаттарды пайдалану қауіпсіздікті, энергия тиімділігін арттыру және шығарындыларды азайту қажеттілігіне байланысты. Мақалада қысылған ауа қысымының, температураның және басқа бүрку параметрлерінің жабын сапасына әсері егжейтегжейлі қарастырылады. Дыбыстан жоғары доғалық металдандыру әдісін қолдану қаттылық, тозуға төзімділік және жабысқақ беріктік сияқты жақсартылған механикалық қасиеттері бар жабындарды алуға мүмкіндік берді. Тәжірибелер жабындардың көлденең қимасын талдау үшін электронды микроскопты, сондай-ақ бетінің кедір-бұдырын бағалау үшін профометрді қолдану арқылы жүргізілді. Нәтижелер Сығылған ауа қысымының жоғарылауы кедір-бұдырдың төмендеуіне және жабынның қаттылығының жоғарылауына ықпал ететінін көрсетеді. Мақала автомобиль өнеркәсібінде жоғары пайдалану жағдайында қорғаныс жабындарын қолдану тиімділігін арттыру үшін металдандыру параметрлерін оңтайландырудың маңыздылығын көрсетеді.

Бұл мақалада шағын габаритті арнайы техниканы, атап айтқанда мини-тракторлар мен мини-жүк тиегіштерді өндіру қарастырылады. Негізгі назар шектеулі кеңістікте және шағын шаруашылықтарда осындай техниканы қолданудың өзектілігіне аударылады. Мини-техниканы әзірлеу мен жобалаудың негізгі аспектілері келтірілген, қолданылатын материалдар мен өндірістік процестер талқыланады. Ауыл шаруашылығы және құрылыс салаларында шағын габаритті техниканың тиімділігі бойынша жүргізілген зерттеулердің нәтижелері, олардың экономикалық тиімділігі, экологиялық қауіпсіздігі және практикалық құндылығы сипатталған. Жүргізілген зерттеулер негізінде шағын бизнес пен жеке шаруашылықтар үшін тиімді шешім ретінде шағын габаритті арнайы техниканы дамытудың қажеттілігі мен перспективалары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының импортқа тәуелділігін төмендету туралы қорытындылар жасалады.

Киберқауіптер барған сайын күрделене түсуде, бұл ірі ұйымдардың маңызды процестерін қамтамасыз ететін SAP сияқты корпоративтік ресурстарды басқару жүйелеріне (ERP) айтарлықтай қауіп төндіреді. SAP-Тегі ең үлкен осалдықтардың бірі-CVSSv3 шкаласы бойынша ең жоғары 10 балл алған RECON (CVE-2020-6287). Мұндай жоғары баға авторизациясы жоқ шабуылдаушыларға жүйелерге әкімшілік қол жеткізуге мүмкіндік беретін осалдықтың маңызды қаупін көрсетеді. Бұл құпия деректердің бұзылуына, бизнес-процестердің тұрақсыздығына және қаржылық ақпараттың бұзылуына әкелуі мүмкін. Recon мәселесін шешу үшін мақалада үш негізгі құрал қарастырылады. Onapsis ' s INSTANT RECON осалдықты тез анықтауға мүмкіндік береді, оны анықтау мен жою арасындағы уақыт артта қалуын азайтады. Offline Security оқшауланған жүйелерде қолданылатын қауіп-қатерден қорғау әдістерін ұсынады. SAP Enterprise Threat Detection (ETD) ықтимал шабуылдардың алдын алу арқылы нақты уақыттағы әрекеттерді бақылауға мүмкіндік береді. Бұл құралдар деректерді қорғауда және бизнес-процестердің тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Оларды пайдалану ұйымдардың жалпы ақпараттық қауіпсіздігін нығайта отырып, ERP жүйелерінің ішкі және сыртқы қауіптерге қарсы тұрақтылығын арттыруға көмектеседі.

Мақалада өндірістік процестердің тиімділігін бағалау үшін заманауи бағдарламалық құралдарды кешенді зерттеу жүргізіледі. OEE (жабдықтың жалпы тиімділігі), MTBF (істен шығудың орташа уақыты), MTTR (қалпына келтірудің орташа уақыты), Еңбек өнімділігі және кәсіпорындарға өнімділікті өлшеуге және талдауға көмектесетін бірлік шығындары сияқты негізгі көрсеткіштер қарастырылады. SAP ERP, Siemens Tecnomatix және 1С сияқты бағдарламалық шешімдерге, олардың функционалдығына, интеграция мүмкіндіктеріне, құны мен енгізудің қарапайымдылығына ерекше назар аударылады. Бұл шешімдерді бірқатар параметрлер бойынша салыстырмалы талдау берілген. Сондай-ақ кәсіпорындарда бағдарламалық құралдарды сәтті енгізу мысалдары қарастырылады, бұл шығындарды азайту және өнімділікті арттыру сияқты өндірістік көрсеткіштердің айтарлықтай жақсаруына әкелді. Кәсіпорындардың нақты қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жүйелерді бейімдеу және модульдеу мүмкіндіктері қарастырылады.

Қазіргі Linux операциялық жүйелерінде қауіпсіздік аса маңызды аспект болып табылады, ал ядро оны қамтамасыз етуде орталық рөл атқарады. Ядро аппараттық ресурстар мен қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз ету арасындағы делдал ретінде жүйелік ресурстарға қолжетімділікті бақылайды және процестердің орындалуын басқарады. Ядроның негізгі функцияларының бірі – операциялық жүйе деңгейіндегі осалдықтарды пайдалану мақсатында бағытталған түрлі кибершабуылдардан жүйені қорғау. Бұл мақалада Linux ядросында іске асырылған негізгі қорғаныс механизмдері қарастырылады, мысалы, қолжетімділікті бақылау (SELinux, AppArmor), адрес кеңістігін рандомизациялау (ASLR), жадты қорғау (DEP, Stack Guard) және артық құқықтарды шектеу. Осы механизмдердің буферді толтыру, зиянды кодты енгізу және құқықтарды арттыру секілді шабуылдарды болдырмау немесе олардың әсерін азайту жолдары талқыланады. Сонымен қатар, осы әдістердің тиімділігі және олар Linux негізіндегі жүйелердің киберқауіпсіздігін қамтамасыз ету стратегиясындағы рөлі талданады.
Мақалада ядроның қорғаныс механизмдерін дамытудағы ағымдағы үрдістер мен болашағы да қамтылған, оның ішінде аппараттық қауіпсіздік құралдарын біріктіру және қауіптерді анықтау үшін машиналық оқыту технологияларын қолдану. Ядро мен жүйелік компоненттерді уақытылы жаңартудың, сондай-ақ, қауіпсіздіктің жоғары деңгейін қамтамасыз етудегі пайдаланушылар мен әкімшілердің белсенді рөлінің маңыздылығы атап өтіледі. Осылайша, мақалада Linux ядросының операциялық жүйе деңгейіндегі шабуылдарды болдырмауда қалай көмектесетіні және болашақта қорғауды күшейту үшін қандай шаралар қолданылуы мүмкін екендігі жан-жақты қарастырылады.

Мақалада медициналық және өнеркәсіптік нысандар үшін автоматтандырылған мониторинг жүйесін құру жобасы аясында орындалған Заттар интернеті (IoT) технологиялары негізінде таза үй-жайлардың параметрлерін басқарудың интеллектуалды жүйесін әзірлеу және енгізу бойынша зерттеулердің нәтижелері келтірілген. Таза бөлмелердегі микроклиматты басқарудың технологиялық процесінің заңдылықтары, оның ішінде температураны, ылғалдылықты және ауа сапасын бақылау, бұл жүйенің жоғары дәлдігі мен сенімділігін қамтамасыз етеді. IoT сенсорлары мен SCADA платформасы қолдайтын жүйенің ұтымды жұмыс режимдері қоршаған ортаның тұрақты параметрлерін қамтамасыз етеді, бұл медициналық жабдықтың тиімділігін арттырады және қуат тұтынуды азайтады. Бақылау дәлдігін арттыру және таза бөлмелердегі оңтайлы жағдайларды сақтау кезінде энергия шығынын азайтуға, сондай-ақ деректерді қашықтан басқару және талдау үшін бұлттық платформалармен интеграциялауға мүмкіндік беретін басқару жүйесінің конструктивті ерекшелігі ұсынылған.

Азық-түлік сапасы мен қауіпсіздігі тамақ өнеркәсібінің маңызды аспектілерінің бірі болып табылады. Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізгі факторларының бірі қаптамамен қамтамасыз етіледі. Азық-түлік қаптама материалдарының көбеюі тұтынуға қауіпсіз өнімдер мен брендтерге сұраныс тудырады. Сапасы төмен қаптамалардың қолданылуына байланысты азықтүліктің бүлінуі кәсіпорындар мен тұтынушыларға үлкен шығын әкеледі. Бөлшек саудада қолданылатын іс-тәжірибелердің тиімділігіне қарамастан, қолданылатын материалдар және олардың азық-түлікпен өзара әрекеттесуі түріндегі көптеген мәселелер бар. Сонымен қатар, зиянды заттарды қаптама материалдардан азық-түлікке тасымалдануы қазіргі күнде өзекті мәселелердің бірі болып келеді. Бұл зерттеуде Қазақстан Республикасында тамақ өнімдерінде пайдаланылатын түрлі қаптамаларда ауыр металдардың миграция көлемін айқындау нәтижелері ұсынылады. Ауыр металдардың миграциясын анықтау қаптамалардың су сорындысының атомдық абсорбциялық спектрометрия әдісімен жүргізілді. Жүргізілген зерттеулердің практикалық құндылығы тағамдық қағаз қаптамаларының бірнеше түрлерінің құрамындағы қорғасын, мырыш және хромның миграциялау мөлшерін зерттеу болып табылады. Зерттеу нәтижесінде азық-түлік қаптамаларындағы хром миграциясының орташа мөлшері ТР/ТС 005 2011 "Қаптама қауіпсіздігі туралы"  елгіленген талаптарға сәйкес келетіні анықталды, қорғасын мен мырыш миграциясының мәндері  ехникалық Регламентте белгіленген шектерге жақын болды, яғни, қайталама целлюлоза талшығының көзі ретінде алдын ала өңдеусіз қайта пайдалануға болатын жағдайда, адам денсаулығына ықтимал қауіп ретінде қарастырылуы керек.

Қазақстанда азық-түлік қауіпсіздігінің мәселесі басты жолға қойылған, соның ішінде, тағам өнімдерінің ассортименттеріне деген сұраныстың артуына байланысты қауіпсіз нан өнімдерін өндіру маңызды болып табылады. Нан өндірісінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету өнімнің сапасын, тұтынушылардың денсаулығын қорғау мен нарықтағы бәсекеге қабілеттілікті арттыру үшін маңызды. НАССР жүйесі қауіптердің алдын алу және басқаруға бағытталған. Бұл өнімнің қауіпсіздігін қамтамасыз етудің проактивті тәсілі.
Мақалада глютенсіз нан өндірісінің технологиясына НАССР жүйесін қолдану арқылы сыни бақылау нүктелері (СБН) анықталды. Өндірісте НАССР жүейсін қалдану арқылы тұтынушыларға өнімнің сапасын арттыруға мүмкіндік береді. Технологиялық процесте микробиологиялық, химиялық, физикалық қауіптер мен сыни бақылау нүктелері анықталды. Глютенсіз нан өндірудегі технологиялық процессте үш СБН анықталып «Шешімді қабылдау терегі» мен анықталған қауіпті факторлерге іс-шара қарастырылды. НАССР жүйесінің нан өндірісінде қолданылуы өндіріс тиімділігін арттырып, өнім сапасын жақсартуға және шығындарды азайтуға мүмкіндік береді. Осылайша, бұл технология кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға маңызды рөл атқарады.
Глютенсіз нан өндіру үшін зерттеу нәтижелері бойынша композиттік ұн пайдаланылады. Композиттік ұнның құрамында амарант және ноқат ұны мен бидай крахмалы бар. Кешенді зерттеу нәтижесі бойынша органолептикалық, физика-химиялық көрсеткіштері, аминқышқыл және дәрумендік құрамы бойынша глютенсіз нанның сапасы жоғары деңгейде екендігі анықталды, бұл оның тағамдық құндылығы мен тұтынушыға әсерін оңтайландырады. Атап айтқанда, өнімнің дәмі, иісі мен сыртқы көрінісі жоғары бағаланды, ал физика-химиялық қасиеттері стандарттарға сәйкес келді. Сонымен қатар, аминқышқыл және дәрумендер құрамының теңгерімі денсаулыққа пайдалы, және бұл өнімдердің тамақтану мен денсаулыққа қосар үлесін арттырады.

Мақалада бидай ұны өнімдерін фракцияларға радиалды ағынды, пневматикалық орамды арнада бөлудің математикалық моделі ұсынылып, бидай ұнын ақуызды фракцияларға бөлу арқылы сапалы, құндылығы жоғары ұн өндіру мәселесі қарастырылған.Әртектімайда түйірлерді, пневматикалық орамда түйірлер ағынынортадан тепкіш күштердің әсерімен бөлудің дифференциалдық теңдеулері берілген.
Математикалық теңдеулерді шешуде геометриялық, физикалықжәне шекаралық шарттар қойылып,ағынның біртұтастылығы, энергия тасымалдағыш (ауа) пен майда түйірлерінің қозғалыстары сияқты мәндер қолданылған. Сонымен қатар, әртекті майда түйірлерге әсер ететін күштерге талдау жасауда түйірлердің пішінін шар түрінде және ұн түйірлері арасында өзара әрекеттесу болмайтындықтан, олар тасымалдаушы ағынғада және түйірлердің турбулентті қозғалысы олардың қозғалысының орташа жылдамдығына әсері етпейді деп қарастырдық.
Радиалды ағысты, пневмоорамды арнаның геометриялық және технологиялық көрсеткіштерінен тәуелді түрде, біртұтас ортаның ағысын сипаттайтын аналитикалық өрнектерге сүйеніп, бидай ұны түйірлерінің гидродинамикалық көрсеткіштерімен, тұтас орта қозғалысының векторы бағытының әсерін есепке алатын яғни, бидай ұнын пневмосепаратор көмегімен құраушыларына бөлудегі түйірлердің жылдамдықтары мен траекторияларын есептеуге мүмкіндік беретін математикалық моделі жасалды.
Мақалада қарастырылған бидай ұнын пневмоорамды арнада фракцияларға бөлудің математикалық моделі, бидай ұнын аэродинамикалық көрсеткіштері бойынша фракцияларға бөлудің, ресурс үнемдейтін технологияларын әзірлеудің алдын ала есептеулеріне негіз болады.

Бұл мақалада сидр өндірісінде қолдануға арналған алманың әртүрлі сұрыптарынан алынған шырындардың физика-химиялық қасиеттерін салыстырмалы талдау нәтижелері берілген. Алманың үш сұрыптары зерттеуге алынды: 1) «Антоновка обыкновенная», 2) «Грушовка Верненская» және 3) «Голден Делишес». Жұмыс барысында әр сұрыптан шырындар бөлініп алынды және келесідей негізгі көрсеткіштері анықталды: қышқылдық, қант мөлшері, фенолдық қосылыстардың концентрациясы, органикалық сипаттамалары.
Алынған мәліметтерге сәйкес,бірінші үлгінің шырынындағы құрғақ заттардың мөлшері 14,3±1,12% құрады. Бұл мән екінші үлгідегі құрғақ заттарға қарағанда 1,1 % жоғары, алайда үшінші үлгіден 0,6%-ға аз болды. Қанттың ең көп мөлшері үшінші үлгіде, ал ең төмен мөлшері бірінші үлгіде анықталды. Ал, екінші үлгідегі шырын құрамында С дәруменінің деңгейі жоғары болғаны анықталды және оның мәні 21,1±1,63 мг/100мл тең болды. Қалған екі шырын үлгілерінде бұл көрсеткіш 14,2 - 15,6 мг/100мл аралығында болғаны анықталды. Сонымен қатар, шырын үлгілерінің биохимиялық көрсеткіштері бойынша аса айырмашылық байқалмады. Алайда, 2- үлгі құрамындағы глюкоза мен фруктозаның деңгейі 1-үлгімен салыстырғанда сәйкесінше 15,6% және 8,4%-ға, ал 3-үлгімен салыстырғанда 22,8% және 20,5%-ға төмен болды. Үлгілердің құрамындағы жалпы азоттың мөлшері 1-үлгіде ең жоғыры мөлшерде анықталса, ал аминды азот мөлшері барлық үлгілерде шамамен бірдей деңгейде анықталды. Сондай-ақ, барлық шырын үлгілерінің органолептикалық көрсеткіштері нормативтік құжаттардағы талапқа сәйкес болды.
Зерттеудің нәтижелері бойынша алманың әртүрлі сұрыптарынан өндірілген шырындардың физика-химиялық және биохимиялық қасиеттерінде айтарлықтай айырмашылықтар бар екені анықталды. Бұл айырмашылықтар сидр өндіру үшін алма сұрыптарын мұқият таңдаудың маңыздылығын көрсетеді. Алма сұрыпын дұрыс таңдау өнімнің соңғы сапасына, дәміне, хош иісіне, органолептикалық қасиеттеріне және химиялық құрамына айтарлықтай әсер етеді. Сидрдің қажетті сипаттамаларына қол жеткізу үшін алманың әр сортының ерекшеліктерін ескеру қажет. Мәселен, сидрдің тәттілігін арттыру үшін «Голден Делишес» сұрыпын қолдануды, ал С дәрумені мен басқа да пайдалы заттардың жоғары концентрациясын қамтамассыз ету үшін «Грушовка Верненская» сұрыпын қолдануды ұсынамыз.

Мақалада Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Б.Момышұлы ауылындағы ешкі сүті жайлы мәліметтер келтірілген. Бұл мақалада ешкі мен сиыр сүтінің физика-химиялық және органолептикалық қасиеттері, сондай-ақ тұзды ірімшіктерді өндіру үшін олардың 1:1 қатынасындағы комбинациясы зерттелген. Зерттеу барысында үш үлгі зерттелді: сиыр сүті, сиыр мен ешкі сүтінің қоспасы және ешкі сүті. Нәтижелер сүт қоспасының сиыр сүтімен (3,86%) салыстырғанда майы жоғары (4,48%) және ешкі сүтінен (5,0%) төмен екенін көрсетті. Ешкі сүтінің коагуляциясы екі есе тез жүретінін ескеру маңызды, бұл каппа казеинінің аздығымен байланысты.
Нәтижесінде бұл сүт қоспасы сиыр сүтінен (11%) ірімшікпен салыстырғанда ірімшіктің (12,5%) көп шығымдылығына қол жеткізді, бірақ ешкі сүтінен (14%) аз. Ірімшік өндірісінің технологиялық процесі өнімнің органолептикалық өнімділігін жақсартуға мүмкіндік беретін сүт қоспасына бейімделді. Ешкі сүті ірімшіктің дәмі мен консистенциясына айтарлықтай әсер етіп, оған кремді дәм мен нәзік консистенция беретіні анықталды. Бұл деректер Қазақстанның сүт өнеркәсібінде сүт өнімдерінің ассортиментін кеңейту және аса құнарлы ірімшіктер жасау үшін пайдаланылуы мүмкін. Зерттеулер «Aq Altyn» сиыр сүтін өңдеу жөніндегі сүт кәсіпорнының зертханасында жүргізілді.

Тамақтану ғылымының заманауи дамуы зерттеу векторын Функционалды және мамандандырылған мақсаттағы тамақ өнімдерін жасауға бағыттады. Соңғы жылдары адам өмірінің ритағы да қарқын алуда, нәтижесінде тамақтану режимі бұзылады, тамақ мөлшері мен сапасы төмендейді. Соның негізінде витаминдер мен минералдармен қосымша байытылған теңдестірілген қоректік тағамдар жасау қажеттілігі туындайды. Тағамдар-қолданар алдында қосымша манипуляцияларды қажет етпейтін дайын өнім.
Негізгі макро- және микроэлементтері жоғары тағамдардың дамуы халықтың тамақтану сапасын едәуір жақсартады, ағзаға қарапайым түрде талшықтар, антиоксиданттар мен дәрумендердің түсуін қамтамасыз етеді. Бұл шолуда өсімдік шикізатын зерттеу, тағамдық құрамы жоғары тағамдар өндірісінің рецептуралары мен технологияларын әзірлеу саласындағы соңғы зерттеулер қарастырылады.
Қазақстан Республикасындағы азық-түлік нарығындағы ассортиментті ұлттық тағамдардың рецептуралары негізінде өнімдермен кеңейту үшін шолу зерттеуі шеңберінде дәнді және дәнді дақылдардың басым көпшілігінде дайындалған "талқан" тағамының химиялық құрамы мен физикалық қасиеттері оны тағамдар өндірісі үшін негіз ретінде қолдану тұрғысынан зерделенді.

Бұл мақалада ірімшіктердің құрылымын, консистенциясын және дәмдік сипаттамаларын анықтайтын құрылымдық-механикалық қасиеттері зерттеледі, яғни қаттылық, серпімділік, тұтқырлық сияқты параметрлер және олардың химиялық құрамға, өндіріс технологиясына және сақтау жағдайларына тәуелділігі бағаланады. Зерттеу арнайы авторлық әдістеме бойынша түпнұсқа аспапты (Реопласт) қолдана отырып, ірімшіктердің құрылымдық-механикалық қасиеттерін зерттеу нәтижелері келтірілген. Бір осьті қысу әдісі ірімшік массасының қаттылығын да, кернеудің релаксациясымен сипатталатын пластикалық қасиеттерді де бағалауға мүмкіндік береді. Жұмсақ, қатты және жартылай қатты ірімшіктердің беріктігі мен релаксация сипаттамалары зерттелді. Құрылғының жұмысының мәні алдын-ала сығылған ірімшік үлгісінің индентаторға әсер ету күшін өлшеу болып табылады. Бұл жағдайда диаметрі 10 мм және биіктігі 10 мм болатын ірімшіктің цилиндрлік үлгісі 99 тұрақты жылдамдықпен 30% - ға, яғни 6,67 мм биіктікке дейін қысылады, сонымен қатар, ірімшікте кернеудің релаксация процестері жүреді, олар құрылғының өлшеу жүйесімен бекітіледі. Құрылғы механикалық жүйесі бар өлшеу құрылғысынан және деректерді тіркеу үшін компьютерге кабель арқылы қосылған басқару блогынан тұрады, СГ-50 ферменті препаратынан жасалған жұмсақ тұзды ірімшіктің реологиялық қасиеттері зерттелді

Майдың төмен калориялы түрлерінің өндірісі жыл сайын өсіп келеді. Сары майдағы қаныққан майдың төмендеуі атеросклероз, семіздік, қант диабеті сияқты аурулардың қаупін азайтуға көмектеседі. Сары майды өндірудегі маңызды фактор оның тағамдық қауіпсіздігі болып табылады. Бұл мақалада өсімдік майлары бар қышқыл тұздалмаған майдың тағамдық қауіпсіздігі техникалық регламент талаптарына сәйкестігі туралы зерттеулер келтірілген.
Зерттеу жүргізу үшін стандартты әдістер қолданылды. Осы мақсатта майдың микробиологиялық көрсеткіштері, радионуклидтер, улы элементтер, пестицидтер, антибиотиктер анықталды. Алынған көрсеткіштер бақылау үлгісімен (тұздалмаған сүтқышқылдық «Бутербродтық» сары майы) және кеден одағының «Сүт және сүт өнімдерінің қауіпсіздігі туралы» Техникалық регламентінің нормаларымен (КО ТР 033/2013) салыстырылды.
Бақылау майы және өсімдік майларымен тұздалмалған майының зерттеу нәтижелері техникалық регламенттің талаптарына сәйкес келетіндігін көрсетті. Микробиологиялық көрсеткіштер тәжірибелік үлгіде МАжФАМС көрсеткіші 3,44 х 10⁸ болғанын анықтауға мүмкіндік берді, бұл бақылау үлгісінен асып түсті (2,05 х 10⁷), бұл өнімнің жоғары биологиялық құндылығын және пробиотикалық дақылдардың жоғары құрамын көрсетеді, сонымен бірге техникалық регламенттің талаптары сүтқышқылдық сорттары майдың үшін бұл көрсеткішті нормаламайды. Бақылау үлгісінде ашытқы да табылды, өйткені ол өсімдік майлары бар тұздалмаған сүт-қышқылдық сары май өндірісінде қолданылатын «ЭМ – Курунга» ашытылған сүт ашытқысында кездеседі. Радионуклидтер, микотоксиндер, антибиотиктер, улы элементтер, пестицидтер сияқты басқа көрсеткіштер Техникалық регламенттің талаптарынан аспады. Дайын өнімін қауіпсіз және тұтынушылар сатылуы мүмкін.

Қазіргі заманғы қара өрік өндірісі негізінен өнеркәсіп пен нарық сұранысына байланысты. Біркелкі өлшемдері мен түсі, теңдестірілген дәмі мен тартымды дәмі тұтынушылар тарапынан жоғары бағаланады. Сонымен қатар, кептірілген қара өрік маңызды фитохимиялық заттардың, негізінен полифенолды қосылыстардың бай көзі болып саналады. Кептіру – жемістерді сақтаудың тиімді әдісі. Кептіру дайын өнімнің сапасын сақтай алады, бірақ бұл процесте шешуші фактор таңдалған әдіс, жабдық және термиялық агенттің параметрлері болып табылады. Бұл жұмыста бастапқы шикізаттың биоактивті заттарын сақтай отырып, кептіру уақытын қысқартатын тиімді және прогрессивті әдіс ретінде инфрақызыл шкафта кептіру қолданылды. Қара өрік алу үшін авторлар қара өрік алу үшін ең қолайлы сорт ретінде Қазақстанның оңтүстігінде өсірілетін Prunus тұқымдасының қара өрік түрін (Prunus domestica L. – отандық қара өрік), «Венгерка домашняя» сортын пайдаланды. Зерттеу нәтижелері жоғары температурада (80°С) қысқа кептіру уақытына қарамастан, 60°C температурада 10 сағат бойы жүргізілген кептіру полифенолды сақтау тұрғысынан тиімдірек екенін көрсетті. Алхорды кептіру айтарлықтай химиялық өзгерістер туғызса да, инфрақызыл кептіргіште 60°C температурада кептірілген қара өрік антиоксиданттардың жоғары деңгейіне байланысты функционалды тағам ретінде қарастырылуы мүмкін: полифенолдық заттар 169,51±0,58 мг GAE/100 г DW және жалпы антиоксиданттық сыйымдылық (TAC) α-токоферол/г сығындысының 64,27±0,65 мг эквивалентінде.

Бұл мақалада Павлодар өңірінің түрлі тұқымды сиырларының сүтінің ірімшік жарамдылығына жүргізілген зерттеулердің нәтижелері және функционалдық мақсаттағы байытылған жұмсақ ірімшіктің жаңа түрін өндіру технологиясын әзірлеу және жетілдіру Көрсетілген. ҒЗЖ бірінші кезеңінде өсімдік тектес шикізатты пайдалана отырып, табиғи жұмсақ ірімшік өндіру технологиясының даму тенденциясы мәселелері бойынша арнайы және ғылыми-техникалық және патенттік әдебиеттерге шолу жасалды. Бұдан әрі ғылыми-зерттеу жұмысын орындау барысында Павлодар өңірінің «Симментальская», «Красная Степная» және «Казахская ақбас» сиырларының 3 тұқымы сүтінің ірімшікке жарамдылығына эксперименттік зерттеулер жүргізілді. Жүргізілген зерттеулердің нәтижелері бойынша байытылған жұмсақ ірімшік өндіру үшін негізгі шикізат ретінде «Симментальская» сиыр сүті таңдалды. Содан кейін «Симментальская» сиырларының ірімшікке жарамды сүті мен «Красная Степная» сиырларының ірімшікке жарамсыз сүтінің әртүрлі қатынастардағы қоспасының бірнеше нұсқалары жасалды(90/10, 80/20, 70/30, 60/40, 50/50) тиісінше ірімшік сүтінің таңдалған нұсқаларын іріктелген ашытқылар мен сарыгүлді қолдана отырып, сарыгүлді коагуляциялау процесі зерттелді ферменттер. Алынған нәтижелерге сәйкес, «табиғи Реннет» ферменті мен «Lactoferm ECO» стартері де әртүрлі сүт қоспаларын ұюдың өте жоғары белсенділігіне ие екендігі анықталды. «Симментальская» сиырларының ірімшікке жарамды сүтінің және «қызыл дала» сиырларының ірімшікке жарамсыз сүтінің қоспасын (60/40 және 50/50) коагуляциялау кезіндегі титрленетін қышқылдықтың өзгеру динамикасы титрленетін қышқылдық бойынша ең жоғары көрсеткішке жетті Әрі қарай, Функционалды тамақтану үшін байытылған жұмсақ ірімшіктің жаңа түрінің рецептурасындағы функционалды компоненттер ретінде өсімдік тектес қоспаларды таңдау және негіздеу бойынша зерттеулер жүргізілді. Жүргізілген зерттеулердің нәтижелері бойынша байытылған жұмсақ ірімшікті алу үшін функционалдық қосымша ретінде сүт – өсімдік құрамы (сүт – ақуыз ұйыған және көкөніс пастасы) әзірленді және оның байытылған жұмсақ ірімшіктің құрамдас құрамындағы концентрациясы анықталды. Нәтижесінде 2-4% ноқат пастасы бар жұмсақ ірімшік үлгілері таңдалды. Өсімдік толтырғышының дозасы 6-10% жоғарылаған кезде органолептикалық көрсеткіштердің нашарлауына, яғни бұршақ компонентінің шамадан тыс айқын дәміне әкелетіні анықталды.

Тағам қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесі саяси, әлеуметтік, техникалық, экономикалық, медициналық және т.б. аспектілерді өзіне қосады. Тағам қауіпсіздігін қамтамасыз етуге арналған көптеген сараптамалық құралдар бар, ол техникалық реттеу. Техникалық реттеу өнім мен процеске міндетті және ерікті талаптарды қалыптастыру кезінде, сондай-ақ реттеу нысандарына талапқа сай сәйкестендірілген баға қою және өзара қатынастардың құқықтық негізі болып табылады. Тағам өнімдерінің сапасы белгіленген техникалық регламентке, стандарттарға, көрсеткіштерге сәйкестілігімен тексеріліп анықталады. Себебі, әрқашанда тамақ өнімдерінде басты талап – тағам қауіпсіздігі болып саналады.
Тамақтану халықтың денсаулығын көрсететін маңызды факторлардың бірі. Дұрыс тамақтану әр түрлі аурулардың алдын алуға, адамдардың өмірін ұзартуға, жұмыс қабілетін арттыруға ықпал етеді. Нан Қазақстан халқының тамақтануында ерекше орын алады, себебі ол күнделікті тұтынатын өнім болып табылады. Тек қана нан-тоқаш өнімдерінің есебінен 30% ағзаға энергетикалық қажеттіліктер алады, ал 20-30%-ға дейін өсімдік тектес ақуыздардан және 30%-ға дейін көмірсулардан алынатындығы айқындалған.
Алайда дәстүрлі нан сұрыптары адам ағзасына теріс әсер етіп, целиакия ауруын қоздырады. Соңғы он жылда астық тұқымдас ақуыз-глютенді адам ағзасы көтере алмаушылық мәселесіне ғалымдар аса назар аударуда. Құрамында глютені бар кез-келген тамақты тұтыну салдарынан аллергиямен ауыратын адамдардың саны өсуде. Статистикалық мәліметтерге сүйенетін болсақ, 262 адамнан 1 адам ауыратын болып шыққан. Глютенге деген аллергия көптеген басқа да аллергия түрлерінен айырмашылығы, ол асқазан-ішек жұмысының елеулі бұзылуына әкеп соқтыру мүмкіндігінде.
Целиакия ауруымен ауыратын тұрғылықты адамдардың денсаулық жағдайын зерттеу нәтижесінде, глютенсіз тамақ өнімдерін қажет ететін адамдардың едәуір контингенттерінің бар екенін көрсетті. Осы тұрғыда қарағанда глютенсіз нан-тоқаш өнімдерінің түрлеріне, яғни рецептураға әртүрлі глютенсіз шикізат түрлерін енгізудің арқасында пайдалы қасиеттері бар өнім шығару көзделі.

Мақалада бидайдың ұны қарақұмықтан алынған ұнмен алмастырып бискивит дайындау келтірілген. Жалпы жұмыстың мақсаты-қарақұмық ұнын пайдаланып бискивит өнімінің құрамын байыту.
Дұрыс тамақтана білу мәселесі әлемдегі көптеген елдердің тамақ өндірушілеріне тікелей қатысты. Қарақұмық ұны глютенсіз өнімдердің негізі болып табылады және кондитерлік өнімдерді өндіру технологиясын жетілдіру отандық өндірілетін глютенсіз азық-түлік өнімдерінің ассортиментін кеңейтуге және оларды тұтынушылардың үлкен шеңберіне қолжетімді етуге мүмкіндік береді. Жергілікті өсімдіктің шикізатын қолдана отырып, эксперименттік зерттеулер нәтижесінде алынған бискивит өндіру технологиясы адам ағзасы үшін өте маңызды, пайдалы болады. Қарақұмықтан алынған ұн қосылған бисквит жартылай фабрикатын өндірудің рецептурасы мен технологиясы әзірленді. Әзірленген бисквит жартылай фабрикатының сапалық көрсеткіштері зерттелді. Бискивит жартылай фабрикатын алу үшін қарақұмық ұны мен бидай ұнының әртүрлі қатынастары қарастырылды. Бискивит өндірісінің технологиялық параметрлері жасалды, өйткені құрамында бисквит үшін дәстүрлі түрде қолданылатын бидай ұны қарақұмық ұнына ауыстырылды.
Қарақұмықтан өндірілген ұнының бискивит өнімінің сапасына тигізетін әсері зерттелді. Бискивит өнімдерінің сапалық көрсеткіштерін жақсартуға мүмкіндік беретін негізгі шикізаттың және байытылған қоспалардың дәстүрлі емес түрлерінің оңтайлы мөлшерлері негізделген, оның ішінде органолептикалық және физика-химиялық көрсеткіштер. Бискивит жартылай фабрикаттарының ассортиментін жетілдіру мәселелері қарастырылды. Бискивит жартылай фабрикаттарына берілген шолуда бидай ұнын дәстүрлі емес ұнға ауыстыру өнімнің сапасын жақсартады және олардың тағамдық құндылығын арттырады.

Мақалада Алматы облысы Райымбек ауданының «Шәлкөде» ауылындағы шаруашылық қожалығынан алынған бие сүтінің төрт түрлі үлгісіне органолептикалық, физикалық және химиялық көрсеткіштері бойынша зерттеу жүргізілді. MilkoScan FT 1 сүт анализаторында бие сүтінің сапалық көрсеткіштері анықталып, жаз және күз айларындағы орташа нәтижелері салыстырылды.
Алматы облысы, Райымбек ауданының «Шәлкөде» ауылындағы биелердің сүтінің физика-химиялық көрсеткіштерін зерттеу нәтижелері бие сүтінің тағамдық құндылығын анықтауға бағытталған. Зерттеу барысында сүттің майлылығы, ақуыз мөлшері, құрғақ заттар, лактоза, глюкоза және казеин сияқты негізгі көрсеткіштер қарастырылды.
Майлылық көрсеткіші 1,95% пен 2,03% аралығында, бұл бие сүтінің орташа майлылығы екенін көрсетеді. Ақуыздың мөлшері 1,5%-2,2% аралығында, бұл сүттің биологиялық құндылығын көрсетеді. Құрғақ заттардың құрамы 11,73%-11,75% шамасында, бұл сүттегі минералдар мен қоректік заттардың молдығын көрсетеді.Лактоза деңгейі 7,01% болып, сүттің тәтті дәмін қамтамасыз етеді және негізгі энергия көзі болып табылады. Глюкоза мөлшері шамамен 0.27%-0.28%, бұл көрсеткіштердің тұрақтылығы биелердің жақсы күтім мен азықтандыру жағдайында екенін дәлелдейді. Казеиннің құрамы 1,27%-1,31% аралығында, бұл бие сүтінің ақуыздық сапасын анықтайды.
Жалпы, зерттеу нәтижелері бие сүтінің тағамдық құндылығын жоғары бағалауға мүмкіндік береді. Сүттің барлық физика-химиялық көрсеткіштері тұрақты және сапалы екенін көрсетеді.

Бұл мақалада тамақ өнімдерін құнды дәрумендермен және минералдармен одан әрі байыту үшін зерттеу объектісі ретінде алынған жергілікті жерде өсетін жабайы шырғанақ өнімін талдау нәтижесі сипатталады.
Шырғанақ бірқатар маңызды биологиялық белсенді қосылыстардың құнды көзі болып табылады. Оның жемістерінде суда және майда еритін витаминдер, липидтер, полифенолдар, көмірсулар, амин қышқылдары және минералдар бар. Дегенмен, оның құрамында жоғары физиологиялық белсенділігі бар және бірқатар ауруларды емдеуде қолданылатын бірегей майдың болуына байланысты үлкен қызығушылық тудырады.
Аналитикалық мақсатта қолданылатын тиімділігі жоғары сұйық хроматографсына қысқаша сипаттама берілді. Талдау үшін дәрумендердің стандартты ерітінділері, фосфор қышқылы, сұйық хроматографияға арналған ацетонитрил қолданылды. Дәрумендерді анықтау тәсілінде талданатын сынаманы дайындаудан бастаймыз және талдау жасаудың сатылы жолы көрсетілді.
Талдау нәтижесіндегі тағамдық құндылығы сақиналы диаграмма түрінде берілді және шырғанақ құрамында айтарлықтай, яғни 81-89 % судың болатындығы байқалды, сондықтан ол шырынды жемістер тобына кіреді. Шырғанақ құрамында ағзаның дұрыс қалыптасуына пайдалы майда және суда еритін дәрумендер (Е, В тобы) мен макро- және микро- элементтерге бай екендігі анықталды.

Лигноцеллюлоза биомассасы (LCB) биоотын және басқа да жоғары құнды өнімдерді алу үшін маңызды ресурс болып табылады. LCB негізгі компоненттері целлюлоза мен лигнин болып табылады, олар ыдырауы қиын. Соңғы жылдардағы зерттеулер осы компоненттерді тиімді ыдырату үшін Bacillus subtilis бактериялары, Trichoderma reesei саңырауқұлақтары және Penicillium oxalicum сияқты целлюлозолитикалық микроорганизмдерді қолдануға бағытталған. Мақалада терең эвтектикалық еріткіштерді (DES) қолдануды қоса алғанда, заманауи жетістіктерге шолу жасалады, бұл целлюлозаның қол жетімділігінің жақсарғанын және қанттың 80%-ға дейін көтерілгенін көрсетті. Күріш сабаны сияқты агроөнеркәсіптік қалдықтарды ферменттер өндірісінің субстраты ретінде пайдалану өндіріс құнын төмендетуге көмектеседі және айналмалы биоэкономиканы қолдайды.
Мультиферментті кешендер мен микроорганизмдердің генетикалық түрлендірілген штаммдарының дамуын қоса алғанда, ферментативті өңдеудің тиімділігін арттыру стратегиялары сипатталған. Мысалы, Clostridium cellulosi-ден көпфункционалды ферменттерді қолдану қанттың өнімділігін 30%-ға арттыруға мүмкіндік берді. LCB өңдеуде синергетикалық әсерді қамтамасыз ететін саңырауқұлақ дақылдары мен гидротермиялық өңдеу әдістерін біріктіру мүмкіндіктері қарастырылады.
Целлюлазалар, гемицеллюлазалар және лигниназалар сияқты негізгі ферменттерге және олардың өсімдік полимерлерін ыдыратудағы рөліне ерекше назар аударылады. Термостабильді ферменттерді әзірлеуді, экологиялық таза өңдеу әдістерін енгізуді және жаңа технологияларды өнеркәсіптік биорефинерияға біріктіруді қоса алғанда, қосымша зерттеулердің болашағы талқыланады.

Бұл мақалада зерттеу жұмысының мақсатына байланысты престеу процесін сипаттауда процестің мазмұнын ашатын – шырғанақ шикізатының сапалық көрсеткіштерін зерттеу нәтижесі сипатталады.
Шырғанақ бірқатар маңызды биологиялық белсенді қосылыстардың құнды көзі болып табылады. Шырғанақты өңдеу өнеркәсібі жайлы сұрақтың қойылуы тағам өнімдерін және дәрілік препараттарды алудағы көзі бұл поливитаминді дақылдардың құнды қасиеттеріне байланысты.
Жабайы шырғанақ шырынын алу процесін зерттеу барысында тәжірибелік шырынсыққыш жабдығы сипатталды. Техникалық нәтижеге жеткізетін, шнекті пресс құрылымына жұмыс аймағында жабдықталған, қысымды өздігінен реттеу механизміне сипаттама берілді. Жұмыс аймағында қысымды өздігінен реттеу механизмі арқылы, қол күшінің қажеттілігін жою отырып, шырын бөлу процесін қарқындатып, жабдықтың жұмыс істеу қабілетін арттыруға қол жеткіземіз.
Тәжірибе жүргізу барысында пайдаланылған шырғанақ шикізатының нақты шырын шығымы, тығыздығын және шектік ығысу кернеуін өлшеуге арналған аспаптарға сипаттама берілді.
Шырынның бөліну жылдамдығы мен престеу уақытына байланысты зерттелген шырғанақ шикізатының сапалық көрсеткіштері анықталып, алынған мәндері графикалық қатынастары серіппенің параметрлерік мәндері арқылы тұрғызылды және сипаттама берілді.
Шырғанақ шикізатының сапалық көрсеткіштерін зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтер тамақ өнеркәсібіне арналған шырынсыққыштың оңтайлы параметрлерін анықтауда ескерілді.

Мақалада қымыздан оқшауланған Lactobacillus paracasei – 010K жаңа пробиотикалық штаммының патогенділігі мен жанама әсерлерінің сипатын зерттеу негізінде микроорганизмдердің биоқауіпсіздігіне баға берілген. Мақалада ықтимал патогендік белгілерді in vitro, вируленттілікті, аллергенді және тітіркендіргіш сенсибилизациялық әсерді анықтау, сондай-ақ токсикологиялық әсерлерді зерттеу туралы мәліметтер келтірілген. Штаммдардың қолданыстағы жіктемесіне сәйкес (Гн 2.2.6.709-98 гигиеналық нормативтері бойынша жұмыс аймағының ауасындағы микроорганизмдер-өндірушілердің, бактериялық препараттардың және олардың компоненттерінің шекті рұқсат етілген концентрациясы (ШРК), Bifidobacterium crudilactis 7-1С жаңа штаммы қауіптіліктің 4-ші класына жатады. Оны балықтың вегетативті белсенділігін арттыру, балық аурасының алдын алу және емдеу, асқазан-ішек жолдарының микрофлорасын жақсарту мақсатында биологиялық препараттарды әзірлеу үшін пайдалануға болады.

Мақалада астық өңдеу және май дақылдарын қайта өңдеудің екіншілік шикізаттарын пайдаланып мақсары майын тазарту тиімділігін арттыру мақсаттын іске асыру үшін орындалған міндеттер негізінде әдеби көздерге сараптамалық сыни шолу жүргізіп, мақсары майын тиімді тазарту технологиясының нысанын мен мақсаты айқындалды. Екіншілік шикізаттарын сүзу материалдары ретінде қолдану жолдары талданып, оңтайлы сүзу материалы ретінде зығыр талшығы ұсынылады. Қайта өңдеудің екіншілік шикізатынан тұратын сүзгі материалын өндірістік тұрғыда жабдықта қолдану үшін көп факторлы эксперименттік зерттеулер жүргізілді. Қайта өңдеудің екіншілік шикізатынан тұратын сүзу материалдарымен тазарту кезінде мақсары майының шығымының шамасы сорғы қысымына байланысты өскендігін көрдік. Сорғы қысымының 180·10-3 Па әсерінде майдың шығымы төмендеп, сүзу материалдарының өткізу қабілетінің төмендегенімен байланыстыра аламыз және сүзу жылдамдығының артуына байланысты мақсары майының шығымының да артқанын көре аламыз. Зығыр талшығы арқылы мақсары майын рамалы сүзгіде 0,1 л/с жылдамдықта сүзу нәтижесінде мақсары майының шығымы 93%-ға дейін артты. Мақсары майының май қышқылды, бейорганикалық құрамы мен дәрумендер мөлшерін зерттеу нәтижесінде, құрамындағы қаныққан май қышқылдарының мөлшері төмендеп, моно және полиқанықпаған қышқылдардың (олеин, беген, цис-10-гептадецен мен цис-линол қышқылдары) мөлшері артқанын көреміз, сонымен қатар бейорганикалық құрамы барлық нормаларға сай, ал Е дәрумендерінің мөлшерінің жоғарлағанын байқаймыз.
Зерттеу жұмысында өсімдік майына тазартуға арналған ФПР (фильтр пресс рамный) маркалы рамалы қатарлы сүзгі-престі пайдаланылады. Нәтижесінде қайта өңдеудің екіншілік шикізатынан тұратын сүзгі материалдарын рамалы қатарлы сүзгі престе пайдалана отырып, мақсары майын тиімді тазартудың параметрлік тәуелділіктері негізделді және өндірісте қолданудың ұтымды шешімін тапты.

ЕАЭО елдері үшін, атап айтқанда Қазақстан Республикасы үшін шикізатты қалдықсыз өңдеу технологияларын қолдану өте өзекті болып табылады. Мұндай өндірістерге орта және шағын ет комбинаттары жатады. Ет өнімдерінің қалдықсыз технологиясында құрғақ жем өндірісі басқа жем өнімдерімен салыстырғанда тағамдық құндылығы жоғары. Ірі кәсіпорындарда құрғақ жем өндірісінде сұйық гетерогенді жүйелерді бөлу үшін үздіксіз жұмыс істейтін жоғары өнімді жабдықтар кеңінен қолданылады.
Алайда, даму бағыты республикада жүргізіліп жатқан шағын және орта кәсіпорындар үшін өнімділігі төмен үздіксіз жұмыс істейтін жабдықтар қажеттілігі туындап отыр. Осыған байланысты мұндай жабдықты әзірлеу өзекті міндет болып табылады. Бұл ретте бұрын жүргізілген көптеген зерттеулер негізінен аралас өнеркәсіп салаларында, атап айтқанда химиялық салаларда қолданылатын үлкен өнімділігі бар машиналарды центрифугалау процесінің технологиялық және динамикалық жағын зерттеуге бағытталған, ал шағын және орта өнімділігі бар машиналар үшін мұндай зерттеулер жеткіліксіз болды. Бұл әсіресе сұйық жүйелерді цетрифугалау процестері жақсы зерттелмеген ет өнеркәсібіне қатысты. Себебі ет өнімдері-бұл үлкен адсорбциялық қабілеті бар тығыз ылғал мен құрғақ қалдықтардан тұратын күрделі коллоидты-дисперсті жүйе. Центрифугалаудың сапалық және сандық сипаттамалары толық зерттелмеген. Жабдықтың құрылма ерекшеліктерімен қатар өндірістің технологиялық ерекшеліктеріне жеткілікті көңіл бөлінбеді. Осыған байланысты құрғақ жем өндірісі сұранысқа ие, өйткені соңғысы басқа жем өнімдерінен жоғары тағамдық құндылыққа ие. Құрғақ мал азығын өндіруде центрифугалау процесі майды шыжықтан бөлу үшін қолданылады. Майдың бөлінуінде центрифугалау процесін қолдану алынған майдың жоғары сапасын қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, бұл сапа шикізатты престеу және экстракциялау процестерінде алынған майға қарағанда әлдеқайда жоғары.
Нәтижесінде, барлық ет өңдеу өнеркәсібіне масштабтау арқылы шағын және орта өндірісте электр энергиясын айтарлықтай үнемдеу жалпы экологиялық жағдайды жақсартуға ықпал етеді. Осыған байланысты «жасыл» энергетиканы одан әрі дамытудың маңыздылығы артып келеді.

Бұл жұмыcтa қaзaндық aгрегaтының жaғу кеңіcтігінде Қaрaжырa қимacының жобaлaнбaғaн көмірінің жaну өнімдерінің темперaтурaлық өріcтерін зерттеу нәтижелері ұcынылғaн. Жұмыcтың мaқcaты КВ-Т-116.3-150 қaзaндық қондырғыcындa Қaрaжырa жобaлaнбaғaн отынды жaғу кезінде жaну кеңіcтігінің жұмыc жaғдaйлaрын белгілеу, рaдиaциялық қыздыру беттерінің қожының болмaуын, қaзaндықтaғы cенімді aйнaлымды және жылуды минимaлды жоғaлтуды aнықтaу болып тaбылaды.
Жобaлaнбaғaн отынның жaну өнімдерінің темперaтурacын aнықтaу бойыншa экcперименттік зерттеулер жүргізілді, бұл гaздaрдың изотермaлaрын құруғa және қaзaндықтың жaну кaмерacының жұмыcынa бaғa беруге мүмкіндік берді. Cондaй-aқ жобaлaнбaғaн отын үлгілеріне зертхaнaлық зерттеулер жүргізілді, оның caпaлық құрaмы aнықтaлды. Жобaлaнбaғaн отынды жaғу кезінде жылу шығыны aнықтaлды. Aуыcпaлы жылу өнімділігі кезінде қaзaндық қондырғыcының жұмыc тиімділігінің деректері aлынды, қaзaндық қондырғыcының оңтaйлы жұмыc режимі орнaтылды.
Жұмыcтың тaқырыбы қaзіргі зaмaнғы отындaрды жaғу кезінде қождaну қaрқындылығын және қыздыру беттерінің лacтaнуын бaқылaу және aзaйту, зиянды шығaрындылaр деңгейін төмендету, қaзaндық қондырғылaрының гaз құбырлaрындaғы жылу aлмacу процеcтерін қaрқындaту қaжеттілігіне бaйлaныcты ерекше қызығушылық тудырaды.
Қaзaндық aгрегaтының жылу aлмacу процеcтерін қaрacтыру үшін әртүрлі жылу өнімдеу кезінде жaну кеңіcтігін пирометриялық әдіcпен зерттеу әдіc қолдaнылды.

Мақалада екі режимде жұмыс істейтін тоңазытқыш қондырғысын зерттеу ұсынылған – жылыту және салқындату. Зерттеу әр режим үшін жүйенің тиімділігін бағалауға бағытталған.
Тиімділікті талдау процесінде конденсатор және буландырғыш сияқты қондырғының негізгі компоненттері арқылы өтетін жылу ағындары қарастырылды.
Буландырғышқа жылу жүктемесінің және компрессордың қуатының, салқындату коэффициентінің және жылу алмастырғыштың кіреберісіндегі жылу тасымалдағыштың температурасына қатысты трансформация коэффициентінің аналитикалық тәуелділігі келтірілген, салқындату мен жылытудың тұрақты режимдері үшін аралық жылу алмастырғышпен жылу сорғысының салыстырмалы циклдары салынды, олардың түйіндік нүктелеріне талдау жасалды.
Нәтижелер жүйенің жұмыс режиміне байланысты сипаттамалардағы айырмашылықтарды көрсетті, бұл орнатудың жалпы тиімділігін арттыру үшін оңтайлы жағдайларды анықтауға мүмкіндік берді.
Буландырғыштағы жылу жүктемесі компрессордың қуатымен теңестірілетін жылыту және салқындату режимінің баланстық нүктелері анықталды.
Салқындату режимі үшін де, қыздыру режимі үшін де қондырғының сипаттамаларына аналитикалық тәуелділіктер алынды.
Барлық алынған сызықтардың жуықтау сенімділігі 0,95-тен асады.
Жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде Тоңазытқыш жүйесі қыздыру режимінде тиімдірек жұмыс істейтіні анықталды, ал салқындату және қыздыру режимдері үшін салқындатқыштың оңтайлы температурасы сәйкесінше 5,5 °С дана және 9°С дана болды.

Бұл жұмыста электрофрикциялық өңдеудің параметрлерінің (ағым, өңдеу жылдамдығы) 65Г және 40Х конструкциялық болаттарының механико-трибологиялық қасиеттеріне әсері қарастырылады. Электрофрикциялық өңдеу темір бетонды электродтың беті мен жер өңдеу құралының беттерін бір уақытта балқытуға негізделген, ол төмен вольтты электр доғаларының энергиясын енгізу және судың көмегімен салқындату арқылы жүзеге асырылады. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, электрофрикциялық өңдеу кезінде үлгінің айналмалы электродқа қатысты жылжуы өңделетін қабаттың қалыңдығына әсер етеді. Жоғары жылдамдықпен өңдеу салыстырмалы түрде тереңдігі аз қатаюды қалыптастырып, өтпелі аймақтың үлкен өлшемдерін (шамамен 1 мм) және микроқаттылықтың бірқалыпты төмендеуін қамтамасыз етеді. Төмен жылдамдықпен өңдеуде қабатқа микросынықтардың пайда болуы мүмкін. 65Г болатын электрофрикциялық өңдеу кезінде 300 А ток күші беткі қабаттың микроқаттылығын үш есе арттырады, ал 40Х болатында бұл көрсеткіш төрт есе жоғарылайды, бастапқы мәндермен салыстырғанда (297 HV_0.1 және 238 HV_0.1). 100 А, 200 А және 300 А ток күшімен электрофрикциялық әдіспен қатайтылған 40Х және 65Г болаттарының тозу қарқыны қатайтылмаған болаттармен салыстырғанда 2-3 есе аз, бұл осы әдістің абразивті тозуға қарсы тиімділігін айқындайды.

Өнімнің өнімділік қасиеттерін арттыру және қызмет ету мерзімін арттырудың ең перспективалы әдістерінің бірі әртүрлі бүрку технологияларын қолдана отырып, функционалды жабындарды қолдану болып табылады. Cr₃C₂-NiCr металл-керамикалық композицияның тозуға және коррозияға жоғары төзімділігін ескере отырып, мұндай жабындар қалдықтарды жағуға арналған қазандықтардың ыстық бөліктеріндегі болат элементтерін қорғау үшін белсенді түрде қолданыла бастады, сонымен қатар электр пештері мен жұмыс істеп тұрған жабдықтарда. табиғи газ бойынша. Бұл зерттеу импульсті-плазмалық өңдеудегі қашықтықтың Cr₃C₂-NiCr детонациялық жабындарының беткі қабатының құрылымдық сипаттамаларына әсерін қарастырады. Біз детонациялық құрылғыны қолдана отырып, осындай жабындарды қолдануды, содан кейін оларды импульстік-плазмалық әдіспен өңдеуді қамтитын процесті зерттейміз. Нәтижелер көрсеткендей, мұндай өңдеуден кейін жабындардың құрылымдық компоненттері балқып, тегістеледі, бұл олардың плазмалық импульстардың әсерінен жойылуына әкелмейді. Жабындардың микроқұрылымы Cr₃C₂-NiCr негізіндегі балқытылған металл керамикалық материал болып табылады. Импульстіплазмалық өңдеуден кейін бетінде Cr₂O₃ хром оксидінің фазалары анықталды, Cr₃C₂ шыңдарының қарқындылығы артып, жаңа Cr₃C₂ рефлекстері пайда болды, бұл Cr₃C₂ фазасының жоғарылауын көрсетеді. Сондай-ақ, бұл өңдеуден кейін микроқұрылым біркелкі болып, Cr₃C₂-NiCr негізіндегі детонациялық жабынның тығыздалуына әкелетіні байқалды.

Остеоинтеграция процесі көбінесе беттің кедір-бұдырына, құрылымына, химиялық құрамына және жабынның механикалық сипаттамаларына байланысты. Осыған байланысты медициналық материалдарды дамытудағы маңызды бағыт бетті модификациялаудың және биоактивті керамикалық жабындарды жасаудың жаңа технологияларын әзірлеу болып табылады. Гидроксиапатитке негізделген Кальций-фосфат материалдары сүйек сауығуын тиімді жеделдету үшін титан имплантаттарында биоактивті керамикалық жабындар ретінде ұсынылады. Остеоинтеграция процесі көбінесе беттің кедір-бұдырына, құрылымына, химиялық құрамына және жабынның механикалық сипаттамаларына байланысты. Осыған байланысты медициналық материалдарды дамытудағы маңызды бағыт бетті модификациялаудың және биоактивті керамикалық жабындарды жасаудың жаңа технологияларын әзірлеу болып табылады. Гидроксиапатитке негізделген Кальций-фосфат материалдары сүйек сауығуын тиімді жеделдету үшін титан имплантаттарында биоактивті керамикалық жабындар ретінде ұсынылады. Мақалада титан қабатында детонациялық бүрку әдісімен гидроксиапатит жабынын қалыптастыру процесін зерттеу нәтижелері қарастырылған. Бүрку үшін қолданылған ұнтақтар мен алынған гидроксиапатит жабыны раман спектроскопиясы және рентгеноструктуралық талдау әдістерімен зерттелген. Зерттеу нәтижелері бойынша, таза гидроксиапатиттен алынған жабынында α-Ca₃(PO₄)₂ фазасы байқалатыны анықталды, бірақ гидроксиапатит фазасы жабын құрамында сақталады. Раман спектроскопиясының нәтижелері гидроксиапатиттің жабындардағы негізгі фаза екенін көрсетеді. Бүркуді микроскопиялық зерттеу сканирлеуші электронды микроскопия әдісімен жүргізілді, сондай-ақ жабынын элементтік құрамын ЭДС арқылы талдау жүргізілді. ЭДС талдауы алынған жабының элементтік құрамы бастапқы ұнтаққа ұқсас екенін көрсетті, бұл биосәйкестік сипаттамалары мен жабынын ұзақ қызмет етуін қамтамасыз ету үшін маңызды.

Зерттеудің мақсаты – эпоксидті полимерлі композиттердің құрылымы мен физикалық-химиялық қасиеттеріне нанотолықтырғыштардың (алюминий нитриды мен наноалмаздар) әсерін зерттеу. Сонымен қатар аталған нанобөлшектердің амин сірке қышқылымен беттік функционалдау әсері де зерттелді. Зерттеу барысында полимерлі матрицада наноалмаз (НА) бен алюминий нитриді (AlN) бөлшектерінің біркелкі таралуын қамтамасыз ету үшін амин сірке қышқылының оңтайлы концентрациялары сәйкесінше 5% және 7,5% екендігі анықталды. Бұл концентрациялар композиттердің механикалық қасиеттерінде арттыруға септігін тигізеді. Функционалданған нанобөлшектермен толтырылған эпоксидті композиттердің иілу беріктігінің, серпімділік модулінің, созылу беріктігінің, созылуға төзімділігінің және эпоксидті композиттердің ыстыққа төзімділігінің жоғарылауы байқалады. Ең жоғары механикалық және термиялық көрсеткіштер композиттерге 0,1% наноалмаз және 0,05% AlN енгізгенде алынды: механикалық қасиеттердің өсуі 6-50% құрады, ыстыққа төзімділік 100-110°C-тан 132-168°C-қа дейін артты. Өңделмеген және функционалданған нанобөлшектер композиттердің салмақ жоғалтуын азайту және оттегі индексін жоғарылату арқылы олардың отқа төзімділігін арттырды. Жалпы алғанда, бұл нанокомпозиттік материалдар ерекше механикалық, термиялық және отқа төзімді қасиеттерге ие, сондықтан олар қазіргі заманғы беріктік пен отқа төзімділігі жоғары бұйымдар алу үшін жарамды.

Өсімдіктер әр түрлі биологиялық активті кешендерді алудың шикізкт көзі болып табылады, олардың оқшаулануы биологиялық белсенділіктің кең спектіріне ие жаңа препараттарды алуға мүмкіндік береді. Биологиялық белсенді заттардың көзі ретінде Alhagi туысының өсімдігі, Alhagi Kirgisorum Schrenk түрі (Жантақ өсімдігінің қырғыздық түрі) үлкен қызығушылық тудырады. 2023 жылы Алматы облысы, Шелек ауданында гүлдену кезеңінде жиналған Alhagi Kirgisorum Schrenk өсімдік түрінің жер үсті бөлігі. Өсімдік шикізатының құрамындағы биологиялық белсенді заттарды талдау, ультрадыбыстық экстракция әдісін қолданып, жантақ өсімдігінен биологиялық активті кешен алудың тиімді технологиялық параметрлерін қарастыру және алынған дәрілік препараттардың фармакологиялық белсенділігін зерттеу маңызды мәселе. Өсімдік шикізатынан тері илегіш заттар кешенін бөліп алу үшін: 50% этанол еріткіші және ультрадыбысты экстракция мен мацерация әдістері, шикізат:экстрагент – 1:8 қатынасы ұсынылды. Аталған өсімдік құрамы екіншілік метаболиттерге өте бай, соның ішінде тері илегіш заттар осы түрде көп кездеседі және бұл ретте олардың үлесі 4,92 % екені белгілі болды. Екі түрлі әдісті: мацерация және ультрадыбысты экстракцияны қолдану арқылы қол жеткізілген кешенге компонентті талдау жүргізіліп, ультрадыбысты экстракция әдісімен алынған препарат құрамында тері илегіш заттардың мөлшері көбірек екені анықталды. Алынған кешенді антихолинэстераза бойынша биологиялық белсенділікке тексергенде AChE-ге қарсы 48,20±4,39%, BChE-ге қарсы 4,21±0,39% көрсетсе, сусамырға қарсы α-амилазаны тежеу қызыметі 2807,63±0,10, α-глюкозидазаны тежеу қызметі 183,51±0,80 болды. Сондай-ақ тотығу үрдісіне қарсы: ABTS+ талдау 12,52±2,16 (6,25-50 мкг/мл), DPPH талдау 15,70±0,46 (3,125-25 мкг/мл), CUPRAC 20,82±0,02 (6,25-50 мкг/мл) және β-каротин/линол қышқылын талдау бойынша 38,73±0,75 (3,125-25 мкг/мл) белсенділік көрсетті.

NiS және NiS² cо-катализаторларды g-C₃N₄ бетіне ион алмасу реакциясы арқылы тұндыру әдісімен декорланды. Синтезделген қос жүйелер РФТ, ИҚ спектроскопиясы, СЭМ, ПЭМ және ПЭМэлементтік карталау арқылы зерттелді. РФТ және ИҚ спектроскопиясы g-C₃N₄/NiS және gC₃N₄/NiS₂ құрамында g-C₃N₄ бар екенін көрсетті, алайда никель сульфидтерінің бар екендігі анықталған жоқ. СЭМ талдау қос жүйелердің гетерогенді құрылымға ие екенін, қабаттардың бірбірінің үстіне орналасқанын және бөлшектердің морфологиясы түзілмеген пішінде және кедірбұдырлы бетті екенің көрсетті. ПЭМ талдауы g-C₃N₄ қабаттарының түзілмеген пішінді екенін дәлелдеді, ал ПЭМ элементтік карталау азот, көміртек, күкірт және никельдің бар екенін көрсетті. Синтезделген үлгілердің фотокаталитикалық сутегін бөлу зерттеулері g-C₃N₄/NiS₂-нің gC₃N₄/NiS және g-C₃N₄-ке қарағанда ең жоғары сутегі бөлу жылдамдығын ие екенің көрсетті. Осылайша, ең жоғары сутегінің жылдамдық бөлуі 56,79 μмоль/сағ^-1г^-1 құрайтын g-C₃N₄/NiS₂ композитін 3 сағат көрінетін жарықпен сәулеленгенінде қол жеткізілді.

Бұл зерттеуде детонациялық бүрку әдісімен алынған Ni-Cr-Al жабындарының трибологиялық қасиеттері зерттелді. Ni-Cr-Al градиентті және біртекті жабындарды салыстыруға ерекше назар аударылды. Ni-Cr-Al жабындары авиация, автомобиль және энергетика салаларында кеңінен қолданылады және олардың ерекше қаттылығы, тозуға төзімділігі мен жоғары температуралық тұрақтылығы жоғары бағаланады. Детонациялық бүрку параметрлерін реттеу арқылы алынған градиентті жабындар қатты тозуға төзімді қабатты және жұмсақ пластикалық астарды біріктіретін микроструктураға ие, бұл олардың жүктемені көтеру қабілетін және трибологиялық қасиеттерін жақсартады. Эксперименттік нәтижелер бойынша градиентті жабындар біртекті жабындарға қарағанда төмен және тұрақты үйкеліс коэффициенттеріне (0,3-0,4) жететіні анықталды (0,4-0,5). Бұл нәтижелер градиентті Ni-Cr-Al жабындарының жоғары беріктік пен ұзақ қызмет етуін көрсетеді, бұл оларды ұзақ мерзімді пайдалану үшін өте қолайлы етеді. Бұл зерттеу экстремалды жағдайларға бейімделген жетілдірілген жабын жүйелерін әзірлеуге ықпал етеді.

Мақалада «Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті» КеАҚ агробиолабораториясының күрең топырағының егістік қабатының (0-20 см) құнарлылығының агрохимиялық көрсеткіштерін зерттеу нәтижелері келтірілген. Дәнді, бұршақ және көкөніс дақылдарының 7 үлескесінен 40 топырақ сынамасына механикалық, элементтік және гравиметриялық анализ жүргізілді. Органикалық заттардың (4,49%), макроэлементтердің (жалпы азот – 71,81 кг/га; жылжымалы фосфор – 0,37-ден 0,88 мг/г дейін; жылжымалы калий – 0,26-дан 0,47 мг/г дейін; Na – 0,16-0,54 мг/г; Ca – 2,29-3,57 мг/г; Mg – 0,43-1,64 мг/г; Al – 0,82-2,41 мг/г) және микроэлементтердің (Mn – 0,12-0,39 мг/г; Cr – 0,10-0,11 мг/г; Fe – 0,43-0,80 мг/г), топырақ ерітіндісінің рН (pH_сулы 7,7, pH_тұзды. 6,7) мөлшерінің оңтайлы көрсеткіштері белгіленді. Зерттеу нәтижелері бойынша топырақ құнарлылығының шектеуші факторлары ылғалдылық пен механикалық құрам болып табылады. Қазіргі уақытта топырақтың төмен ылғалдылығын (11,72%,) және нашар құрылымын (1-ден 5 мм-ге дейінгі агрегаттар 10-30%) жақсарту үшін мелиорациялық шараларды әзірлеу қажет. Топырақ сынамаларын агрохимиялық талдау нәтижелері одан әрі мониторингтік зерттеулер жүргізу үшін агробиолабораторияның топырақ деректер базасын құруға мүмкіндік берді.

Мұнай және мұнaйды өңдeу өнімдeрі шикізaт пeн реагент ретінде өнеркәcіптің әртүрлі caлaлaрындa – энeргeтикa, aвтокөлік мaйлaрын өндіру, химиялық бояу өнімдері, көмірді флотациялық байыту процecтeрінде және т. б. кeңінeн қолдaнылaды. Онымeн қоcа, мұнaй битумдaрын құрылыc матeриалдары мeн автoкөлік жoлдaрын жаcауда, аэрoдрoмдарды жөндeуде пайдaланылaды. Мұнaй өнімдeрінің, cоның ішінде битум құрaмы әртүрлі құрылымдaр мeн құрaмдaғы оргaникaлық қосылыcтардан тұрады, олaрдың ішіндe пaрaфинді-нaфтен, алкилалмаcтырғыш, моно- және бициклді хош иісті көмірсутектер, қанықпаған және гетероатомды қосылыстардың шамалы мөлшері бар. Замануи жол құрылысына арналған материалдарды үнемдеу және олардың сапасын жақсарту қазіргі өндірістік технологияның басты мәселелерінің бірі болып отыр. Мұнай қалдықтарын қайта өңдеу, ауыр мұнай қалдықтарының қоршаған ортаға әсерін азайту мақсатында оларды қайталама минералдық шикізат ресурстары ретінде пайдалану қажет. Сонымен қатар автокөлік жолдарын төсеуге арналған сапалы жабындар сұрағы Қазақстанның түрлі өңірлерінде бұрыннан өзекті мәселе болып отыр. Мақалада озондаудың мұнай мен мұнай өнімдерінің химиялық құрамына әсерін бағалау ұсынылған. Осы мақсатта жүргізіліп жатқан еліміздегі және шетелдік зерттеушілердің ғылыми ізденіс жұмыстарына аналитикалық шолу жасалды.

Бұл мақалада Чанканай кен орнының табиғи цеолитін резина қоспаларына толтықырғыш ретінде пайдалану мүмкіндігі қарастырылады. Минералды толықтырғыштардың резина сипаттамаларына әсерін зерттеуге арналған көптеген зерттеулер осы саланың болашағы мен даму мүмкіндігін көрсетеді.
Стандартты жағдайларда резиналарды минералды компоненттермен толықтыру кезінде бірқатар оң әсерлер байқалады. Атап айтқанда, бұл материалдың құнын төмендетуге, оның серпімді-беріктік сипаттамаларын жақсартуға және композицияның технологиялық қасиеттерін оңтайландыруға әкеледі. Бұл өзгерістер шығындар мен материалдардың сапасын бақылауда шешуші рөл атқаратын өнеркәсіп үшін өте маңызды.
Бұл жұмыстың өзекті міндеті резина қоспаларының барлық қажетті сипаттамаларын сақтау үшін қымбат толықтырғыштарды қол жетімді баламаларға ауыстыру болып табылады. Сондықтан жаңа ингредиенттер дайын өнім стандарттар мен пайдалану талаптарына сәйкес келуі үшін бірдей немесе жақсартылған қасиеттерді қамтамасыз етуі керек. Беріктікті, икемділікті, тозуға төзімділікті және басқа да негізгі көрсеткіштерді сақтау алмастырғыштарды іздеу және енгізу кезінде басты басымдыққа айналады, бұл өнімнің сапасын жоғалтпай шығындарды азайтуға мүмкіндік береді. Зерттеу аясында Чанканай кен орнының цеолиттері мен диэлектрлік кілемшелерді өндіру үшін пайдаланылатын резинаны зерттеу нысандары болып табылады, олар жоғары электр оқшаулау қасиеттеріне және механикалық беріктікке ие болуы керек.
Цеолиттердің физика-химиялық қасиеттерін талдау үшін ИҚ спектроскопиясы мен рентгендік құрылымдық талдауды қолдана отырып зерттеулер жүргізілді. Бұл әдістер цеолит ұнтақтарының құрылымы мен құрамы туралы егжей-тегжейлі ақпарат береді. Бұл олардың резинаны толықтырғыштар ретіндегі әлеуетін бағалау үшін өте маңызды.
Эксперименттік зерттеулер нәтижесінде ақ күйені Чанканай кен орнының цеолитіне ішінара ауыстырумен алынған резина қоспасы қанағаттанарлық физика-механикалық көрсеткіштерді көрсететіні анықталды. Бұл резина өнеркәсібінде табиғи цеолиттерді қолданудың жаңа перспективтілігін ашады. Бұл шығындарды азайтуға да, соңғы өнімнің сапасын жақсартуға да ықпал етеді.
Осылайша, жұмыс нәтижелері табиғи цеолиттер сияқты қол жетімді және экологиялық таза материалдарды пайдалана отырып, резина қоспаларының құрамын оңтайландыруға бағытталған осы саладағы қосымша зерттеулердің маңыздылығын көрсетеді.

Бұл зерттеуде жоғары температуралық Na_₂SO_₄ және NaCl тұзды орталарда Ni-Cr-Al детонациялық бүрікпемен жабылған қабаттардың беріктігі мен коррозияға төзімділігі зерттелді. Мұндай агрессивті жағдайлар жиі авиация, энергетика және химия өнеркәсібінде кездеседі. Агрессивті ортадағы Ni-Cr-Al градиентті және біртекті жабындарының қасиеттері салыстырылды. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, градиентті жабындар жоғары коррозияға төзімділікті көрсетеді. Ал біртекті жабындар елеулі деградацияға, оның ішінде кеңінен таралған коррозияға, қабыршақтануға және NaNiO_₂ сияқты натрий негізіндегі фазалардың түзілуіне ұшырады. Рентгендік фазалық талдау нәтижесінде тотығу және сульфидтелу өнімдерінің пайда болғаны расталды, ал градиентті жабындар фазалық ауысымдарға жоғары тұрақтылық көрсетті. Бұл нәтижелер градиентті Ni-Cr-Al жабындарының төтенше жағдайларда қолдану тиімділігін арттырып, жабын құрамы мен технологиясын оңтайландыру бойынша маңызды ақпарат беретінін дәлелдейді.