Мақалада Семей қаласының «Мечта» сауда орталығына қатысты заттар мен материалдардың физико-химиялық және өрт қауіпі қасиеттеріне сипаттама берілген. Нысандағы өрт сөндірудің автоматты қондырғысын жобалау және ондағы автоматты өрттен қорғау техникалық құралдарының жағдайы қарастырылған. Өрт автоматикасы құралдарын кең көлемде игеру өрттің қауіпті факторларынан адам өмірін қорғап қалуға кепілдік береді, табысты өртті сөндірудің сенімділігін арттырады, ірі өртке айналып кетпеу мүмкіндігін туғызады, материалды құндылықтарды сақтауды қамтамасыз етеді. Нысанның өртке қарсы кең көлемде автоматизациялануы «адамсыз технологияның» пайызын кең көлемде арттырады. Сауда үйінің қауіпсіздікке жету жолдарын, яғни ең алдымен ғимараттың дұрыс конструктивті-жоспарлы шешімі, шығу жолдарын қамтамасыз ету, автоматты дабыл жүйесі мен өрт сөндіру жүйесінің кең түрде енгізілуі, өрт сөндіру және көшіру бойынша өрт бөлімдерінің жедел жұмысы, өрт қауіпсіздік жағдайына әкімшіліктің жауаптылығының жоғарылауы және адамдардың өмірі мен денсаулығына жауаптылығын жоғарлату, өрт сөндіру құралдарын дұрыс таңдауды қарастыра отырып, автоматты өртке қарсы қорғау құралдарын кең көлемде игеруді қажет ету туралы ұсыныс жасалды. «Мечта» сауда орталығының сауда залдарын, басқа да бөлмелерді мүмкін болатын өрттен қорғауда сумен өрт сөндіретін автоматты қондырғы ұсынылды.
Мақала материалдарында экструдтау әдісінің дайын құрама жемнің санитарлық жағдайына әсері, сондай-ақ бағалы балық түрлеріне (нефрит алабұғасы, шортан, көксерке) құрама жем өндіру кезінде пайдаланылған өсімдік және жануар тектес шикізат микрофлорасының сандық және сапалық құрамын зерттеу келтірілген. Құрама жем "Golden" ЖШС зауытының жағдайында өндірілді Fish.kz" зерттеу Алматы қаласындағы Қазақ қайта өңдеу және тамақ өнеркәсібі ҒЗИ-де жүргізілді. Патогендік микрофлораны шикізаттың 4 үлгісінде (балық ұны, ет және сүйек ұны, бидай, рапс ұны) және экструдталған құрама жемнің 3 үлгісінде (нефрит алабұғасына, шортанға және уоллиге арналған құрама жем) анықтау бойынша зерттеулер жүргізілді. Аталған шикізат объектілерін талдау патогендік микроорганизмдер мен оппортунистік микроорганизмдердің анықталған жалпы микробтық саны рұқсат етілген көрсеткіштерден аспайтынын көрсетті. Дайын құрама жемнің 3 үлгісін талдау экструдтаудан кейінгі үлгілердің стерильді екенін және эксперименттік экструдталған балық жемінің санитарлық жағдайын зерттеу нәтижелерін көрсетті, өндіріс процесінде қолданылатын шикізатты термиялық өңдеу белгіленген микробиологиялық стандартқа және осы өнімді балық өсіру үшін пайдалануға қатысты құрама жемнің сапасы мен қауіпсіздігіне тиісті талаптарды қамтамасыз ететіндігін көрсетеді.
Ет котлеттерінің рецептурасына сиыр еті фаршының орнына қосымша сиыр қарын еті (20% дейін) және қызылша (30% дейін) қосылды. Зерттеулер көрсеткендей, 3 және 4 нұсқалардағы суды байланыстыру қабілетінің 1 және 2 нұсқаларға қарағанда жоғарылығы сенімді (р<0,05). Қарын еті мен қызылшаны қоспай тартылған ет котлеттерінің ылғал ұстау (ЫТҚ) және май ұстау қабілетінің (МТҚ) көрсеткіштері 61,63% және 62,69% құрады, ал 20% қарын еті мен 20% қызылшаны қосқанда (3-нұсқа) бұл көрсеткіштер 69,41% (р<0,05) және 66,82% дейін өсті. рН талдауы қарын еті мен қызылшаға ауыстыру кезінде мәндердің жоғарылауымен сипатталады. Шекті ығысу кернеуінің айтарлықтай төмендеуі 4-нұсқада байқалды, оған 30% қызылша мен 20% ұсақталған ет қосылды, бұл 442,84 Па. Қосылған ингредиенттердің ең оңтайлы мөлшері 10-нан 20% дейінгі қарын еті мен қызылшаны құрайды.
Бұл мақалада тыныштық күйдегі бидай дәндерінің өскіндеріндегі амилаза ингибиторының белсенділігі және әртүрлі бидай сорттарындағы субтилизин ингибиторының сандық құрамының айырмашылығы қарастырылады. Зерттеу жұмысы осы тақырып аясындағы отандық және шетелдік мақалаларды негізге ала отырып жасалды. Дәнді дақылдардың дәндері протеазалар мен амилазалардың әртүрлі белоктық ингибиторларын синтездеп, жинақтауға қабілеті бар. Ингибиторлар фитопатогендердің өсімдікке зиян тигізуін алдын алудың тиімді механизмі болып табылады, себебі ингибитордың фитопатоген гидролазаларының белсенділігін тежей алу қасиеті бар. Патоген микроорганизмнің ферментін инактивирлеу арқылы өсімдіктің тұрақтылығын және төзімділік қасиеттерін жоғарылатуға мүмкіндік береді. Ингибиторлар негізінен өсімдіктің зақымдану кезінде және патогендер мен жәндіктерге қарсы тұра алатын функциясы бар екені анықталған. Қазіргі уақытта серинді протеиназалардың ингибиторлары тереңірек зерттелген болып саналады. Амилаза ингибиторлары жөнінде салыстырмалы түрде ақпарат азырақ. Және зерттеушілердің өте үлкен қызығушылығын туғызған ол-бифункиционалды ингибитор. Яғни бір-біріне байланысы жоқ өскіндердегі αамилазаны және серинді протеаза субтилизинді ингибиторлауға қасиеті бар. Ингибитордың зерттеудің қызығушылығы артудың басты мәселесі оларды ауру қоздырғыштары мен зиянкес жәндіктерге қарсы күрес кезінде пайдалану және патогендерге төзімділік қасиеті артқан трансгенді өсімдіктерді алу.
Өсімдік ақуызының балама көзі ретінде Brassicaceae тұқымдасына жататын майлы дақылдарды қайта өңдеу қалдықтары ерекше қызығушылық тудырады. Мақалада Сібірлік сұрыбы рапс күнжарасының ақуызды изолятының функционалдық-технологиялық қасиеттерін зерттеу нәтижелері ұсынылған. Су байланыстырғыш және суұстағыш қабілеттері, майұстағыш қабілеті, эмульгирлегіш қабілеті және эмульсия тұрақтылығы анықталған болатын. Сонымен қатар, pH ортасының рапстың ақуызды изолятының көбіктенуіне және көбігінің тұрақтылығына әсері зерттелген. Зерттеу нәтижесінде гидромодулі 1:3 кезінде рапс изоляты су байланыстырғыш және суұстағыш қабілеттерінің максималды көрсеткіштеріне ие болатыны анықталған. 1 г рапс изолятына 1 см3 май қосқан кезде оның майұстағыш қабілеті 100% құрайды, кейін қосылатын майдың мөлшері ұлғайған сайын төмендеп келеді. Эксперимент жасаған кезде рапс изолятының жоғары эмульгирлегіш қабілеті және эмульсия тұрақтылығы бар болғаны айқындалды. Жүргізілген зерттеу нәтижесінде рН 10-мен салыстырғанда рН 2-ге дейін төмендеуі көбік сыйымдылығының (30%-ға) ұлғаюына және көбіктің (50%) тұрақтылығына әкеп соқтыратыны анықталған. Осылайша, Сібірлік сұрыбы рапс күнжарасының ақуызды изоляты соялық ақуызының баламасы ретінде қызығушылық тудыруы мүмкін және ет өнімдерінде қолдану үшін перспективалық технологиялық қоспа болып табылады.
Мақалада STEM білім берудің маңыздылығы мен дәстүрлі ғылыми оқытудан несімен ерекшеленетіні баяндалады, сонымен қатар білім алушылар ғылыми әдісті қайда және қалайша қолдануға болатынығы жайлы ақпарат беріледі. Arduino контроллерлерінің көмегімен электроника және құрылғыларды басқару саласындағы білім беруге қатысты STEM жобасының мүмкіндіктері қарастырылады. STEM жобаларының әдістерін жүзеге асыруды Autodesk компаниясының TinkerCad виртуалды ортасының мүмкіндіктері мен құрылымы, сонымен қатар TinkerCad виртуалды ортасын қолданып электрондық құрылғыларды бағдарламалау, модельдеу және құрастыру және Arduino UNO контроллерімен байланыстыру мысалы келтіріледі. Педагогтер үшін STEM технологиясын қолдана отырып оқытудың артықшылықтары баяндалады, сонымен қатар білім алушылармен жүргізілген бақылау және эксперимент нәтижесінде Arduino платформасында электроника және техникалық жүйелерді басқару саласындағы білім беру STEM-жобаларын іске асыруда анықталған бірқатар тендециялар көрсетіледі.
TinkerCad сайтының көмегімен алдын-ала құрастырудың арқасында білім алушылар алдымен модельді жинап, оның жұмыс қабілеттілігін тексеру мүмкіндігіне ие болады. Тексеруден кейін білім алушы нақты радиоэлементтерде тізбекті құрастыруды бастап кетеді. Сайттың мүмкіндіктерін пайдалана отырып, STEAM технологиясының талаптары қамтылады және өз бетінше оқыту мен қателерді іздеуді жүзеге асыру жүзеге асады.
Криогель – мұздату-еріту арқылы алынған үш өлшемді икемді полимерлі құрылымдардан тұратын криогенді полимерлі материалдың бір түрі. Бұл жұмыста NaCl және CaCl2 қатысуымен ионотропты гельдеу әдісімен гелланның табиғи полимері негізінде криогельдер алынды. Алынған криогельдердің қасиеттері – морфологиялық сипаттамалары, ісіну кинетикасы, гельдердің механикалық қасиеттері мен құрылымы зерттелді. Сканерлеуші электронды микроскопияның көрсеткіштері кеуекті матрицаны көрсетеді, байланысатын кеуектер жүйесі бар. Геллан концентрациясының жоғарылауымен кеуектер санының өсуі байқалады. Криогель тесіктерінің орташа диаметрлері анықталды. Криогель үлгілерінің ісіну дәрежесі есептелген. Геллан – 2% жоғары концентрациясында алынған криогельдерде 18,2 және 19,4 г/г ісіну дәрежесінің жоғары мәндері байқалады. Криогельдердің механикалық беріктігін зерттеу нәтижелері геллан концентрациясының жоғарылауымен Юнг Модулінің ұлғаюын, сондай-ақ сынамалардың сығылу коэффициентінің 99%-на жеткенде де сынудың болмауын көрсетеді. Криогельдердің механикалық қасиеттері материалдардың осы түрінің артықшылықтарының бірі болып табылады, өйткені олар бірнеше рет және қайтымды сыртқы механикалық әсерге ие. Синтезделген геллан негізіндегі криогельдердің химиялық құрылымы ИҚ-Фурье спектроскопиясы арқылы дәлелденген. Криогель үлгілерінің ИҚ спектрлерінде гелланның құрамына кіретін функционалдық топтардың деформациялық және валенттік тербелістерінің сипаттамалық шыңдары анықталды.
Блокчейн – биткоин сияқты криптовалюталарды жасау үшін қолданылатын негізгі технология. Блокчейн – бұл орталықсыздандыру, қадағалау, өзгермейтіндік және валюталық қасиеттер функцияларын құру үшін криптографиялық әдістер мен үлестірілген консенсус алгоритмдерін қолданатын, үлестірілген тізілім технологиясы. Оның валюталық қасиеттері көптеген инновациялық білім беру қосымшаларын іске қосуға мүмкіндік береді. Блокчейн ақпарат алмасу көзін сақтау үшін қолданылатын компьютерлердің таратылған желісі.
Төртінші өнеркәсіптік революция аясында бу қозғалтқышы, электр қуаты және ақпараттық технологиялар ойлап табылғаннан бері, блокчейн технологиясы қаржы, сот жүйесі және сауда сияқты көптеген салаларда қолданылды. Блокчейн технологиясы көптеген елдер, мекемелер, кәсіпорындар мен зерттеушілер үшін өзекті тақырыпқа айналуда. Ағымдағы мақала блокчейннің әлеуетті білім беру қолданбаларына назар аударды және кейбір білім беру мәселелерін шешу үшін блокчейн технологиясын қалай пайдалануға болатынын зерттеді. Блокчейн технологиясы бүкіл декодтауды тұжырымдай алады. Бұл мақал алдымен блокчейн технологиясының ерекшеліктерін мен артықшылықтары, содан кейін білім берудің кейбір заманауи блокчейн қосымшалары қарастырады. Блокчейн технологиясын қолданудың кейбір инновациялық қосымшалары ұсынылды, сонымен қатар білім беру үшін блокчейн технологиясын қолданудың артықшылықтары мен қиындықтары талқыланды.
ISSN 3006-0524 (Online)