ОНЛАЙН ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ: ТЕХНИКАЛЫҚ СТАНДАРТТАР МЕН ТАЛАПТАРҒА ШОЛУ

Ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың қарқынды дамуы жағдайында білім беруді цифрландыру қазіргі білім беру ортасының ажырамас бөлігі болып табылады. Дәстүрлі оқыту әдістерін икемді, жекелендірілген және интерактивті цифрлық форматтарға түрлендіру білімнің қолжетімділігіне, оқыту сапасына және үздіксіз кәсіби даму қажеттілігіне байланысты жаһандық сын-қатерлерге жауап береді.

Бұл процесте Онлайн платформалар Қашықтықтан оқытудың, білім беру процестерін автоматтандырудың және оқу деректерін талдаудың техникалық шешімдерін ұсыну арқылы шешуші рөл атқарады. Мұндай жүйелер оқытуды масштабтауға, бейімделу траекторияларын қамтамасыз етуге, үлгерімді бақылауға және заманауи интерфейстер мен жекелендіру алгоритмдерін қолдану арқылы білім алушылардың белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді.Бұл мақалада әлемдегі және Қазақстандағы онлайн оқыту және LMS платформаларына қойылатын негізгі техникалық талаптар мен стандарттарға шолу берілген. Онлайн оқыту платформалары үшін әлемдік стандарттың мысалы ретінде 2007 жылы Халықаралық K-12 Онлайн оқыту қауымдастығы (iNACOL) әзірлеген онлайн оқыту сапасының ұлттық стандарттары қарастырылды. Қазақстан тәжірибесі тұрғысынан мақалада онлайн-оқытудың іске асырылуы мен сапасына жауапты уәкілетті органдар әзірлеген әртүрлі бұйрықтар мен стандарттар қаралды.

Мақалада Coursera, Udemy, Khan Academy, Stepik және Arzamas сияқты онлайн оқыту платформалары қарастырылады, олардың ұлттық онлайн оқыту сапа стандарттары мен параметрлеріне сәйкестігіне талдау жасалады: сапаны қамтамасыз ету, интероперабельділік, оқытуды жекелендіру және бейімдеу, қолжетімділік пен инклюзивтілік, бағалау және сертификаттау. Әрі қарай, мақалада ең танымал оқытуды басқару жүйелерінің (LMS) стандарттарына сәйкестігін талдау ұсынылады-Moodle, OLAT және т. б.

Қорытындыда техникалық іске асыру тұрғысынан жаңа талаптарды және онлайн-оқыту стандарттарын үнемі әзірлеу және қолда бар талаптарды түзету қажеттілігі туралы қорытынды жасалды.

1. Martin M.A. A New Generation of External Quality Assurance: Dynamics of change and innovative approaches / M.A. Martin, S. Uvalic-Trumbic // New trends in higher education. Paris: UNESCO, International Institute for Educational Planning. – 2021. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000377497/PDF/377497eng.pdf.multi.

2. Misut M. Measuring of Quality in the Context of e-learning. Procedia / M. Misut, K. Pribilova // Socialand Behavioral Sciences. – 2015. – № 177. – Р. 312-319. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.02.347.

3. Lazarinis, F. Handbook of research on e-learning standards and interoperability: Frameworks and issues / F. Lazarinis, S. Green, E. Pearson // IGI Global. – 2010. https://doi.org/10.4018/978-1-61692-789-9.

4. Barbour M. Improving the K-12 Online Course Design Review Process: Experts Weigh in on INACOL National Standards for Quality Online Courses. / М. Barbour, D. Adelstein, M.K. Barbour // International Review of Research in Open and Distance Learning. – 2017. – № 18(3). [Электрон. ресурс]. – 2025. – URL: https://www.academia.edu/32991446/Adelstein_D_and_Barbour_M_K_2017_Improving_the_K_12_online_course_design_review_process_Experts_weigh_in_on_iNACOL_National_Standards_for_Quality_Online_Courses_International_Review_of_Research_in_Open_and_Distance_Learning_18_3_ (дата обращения: 01.04.2025).

5. Askarkyzy S. Реализация дистанционного обучения в ВУЗах Казахстана: SWOT-анализ / S. Askarkyzy, A. Zhunusbekova // Вестник КазНУ. Серия педагогическая. – 2021. – № 67(2). – С. 51-58. https://doi.org/10.26577/JES.2021.v67.i2.06.

6. National Standards for Quality Online Learning [Электрон. ресурс]. – 2025. – URL: https://nsqol.org/ (дата обращения: 01.04.2025).

7. Вахабова Г.И. Перспективы развития дистанционного обучения в Казахстане / Г.И. Вахабова // Педагогикалық ғылым және практика. Педагогическая наука и практика. – 2020. – № 4(30). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/perspektivy-razvitiya-distatsionnogo-obucheniya-vkazahstane.

8. Development of comprehensive decision support tools in distance learning quality management processes / A. Shaporeva et al // Eastern-European Journal of Enterprise Technologies. – 2022. – № 4(3 (118)). – Р. 43-50. doi: https://doi.org/10.15587/1729-4061.2022.263285.

9. Перспективы дистанционного обучения в казахстанских вузах в условиях активной цифровизации вследствие пандемии COVID–19 / А.Т. Еримпашева и др. // Вестник университета «Туран». – 2022. – № 1. – С. 276-283. https://doi.org/10.46914/1562-2959-2022-1-1-276-283.

10. Стандарт СТ РК 34.027-2006 «Информационная технология. Классификация программных средств» [Электрон. ресурс]. – 2025. – URL: https://standard.lpp.kz/wpcontent/uploads/2021/10/%D0%A1%D0%A2%20%D0%A0%D0%9A%2034.027-2006.pdf (дата обращения: 02.04.2025).

11. Winfield C. Non-Traditional Adult Learners After COVID-19: Applying National Standards for Online Teaching in Human Service Education / C. Winfield, K. Hughes, J. Huffman // Journal of Human Services. – 2023. – № 42(2). – Р. 58-72. https://doi.org/10.52678/001c.91200.

12. Gronseth S. Inclusive Design for Online and Blended Courses: Connecting Web Content Accessibility Guidelines and Universal Design for Learning / S. Gronseth // Educational Renaissance. – 2018. – № 7(1). – Р. 14-22. https://doi.org/10.33499/edren.v7i1.114.

13. Palanci A. Learning analytics in distance education: A systematic review study / A. Palanci, R.M. Yılmaz, Z. Turan // Educ Inf Technol. – 2024. – № 29. – Р. 22629-22650. https://doi.org/10.1007/s10639-024-12737-5.

14. Байкова М.К. Cравнение современных lms платформ дистанционного обучения / М.К. Байкова // Международный журнал гуманитарных и естественных наук. – 2024. – № 10-1(97). – Р. 61-65. https://cyberleninka.ru/article/n/sravnenie-sovremennyh-lms-platform-distantsionnogoobucheniya.

15. Rahmani A.M. Dropout in online higher education: a systematic literature review / A.M. Rahmani, W. Groot, H. Rahmani // Int J Educ Technol High Educ 21, 19 (2024). https://doi.org/10.1186/s41239-024-00450-9.