ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА МУЛЬТИСЕРВИСТІК ЖЕЛІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫН ТАҢДАУДЫҢ ӘДІСНАМАЛЫҚ ТӘСІЛІ

Қазақстан Республикасында мультисервистік желі құру халықаралық тәжірибені талдау мен кешенді зерттеулер жүргізу негізінде ғылыми негізделген әдістемелік тәсілді қолдануды талап етеді. Мақалада Халықаралық электр байланысы одағы ұсынған «Желі-2030» тұжырымдамасына негізделген инфокоммуникациялық жүйені жаңғырту сценарийі қарастырылады. Тұжырымдаманың негізгі талаптары сипатталады, оның ішінде әртүрлі трафик түрлерін: дауыс, бейне, деректер және IoT құрылғыларын тиімді қызмет көрсету үшін желінің өткізу қабілетін, сенімділігін және икемділігін арттыру қажеттілігі атап көрсетілген. Мультисервистік трафиктің ағын қарқындылығы, өзгергіштік, автокорреляция және уақыттық сипаттамалар сияқты параметрлерін талдауға ерекше көңіл бөлінді. Зерттеу нәтижелері бойынша трафиктің статистикалық сипаттамаларын бағалау әдістері мен гипотезалар жасалды, бұл жүктеме динамикасын болжауға және желі жобалау дәлдігін арттыруға мүмкіндік береді. Талдау нәтижелері мен ұсынылған гипотезалар Қазақстандағы перспективалық мультисервистік желіні жобалауға арналған әдістемелік тәсілдің негізін құрады. Ұсынылған әдістеме желілік ресурстарды оңтайлы пайдалануға, пайдаланушыларға қызмет көрсету сапасын жақсартуға және желінің өзгермелі пайдалану жағдайларына бейімділігін арттыруға бағытталған. Жұмыстың практикалық маңыздылығы телекоммуникациялық желілерді жобалау және жаңғырту бойынша ұсыныстар әзірлеу болып табылады, бұл Қазақстанды заманауи инфокоммуникациялық қызметтермен қамтамасыз етуге және экономиканы цифрландыруды жеделдетуге мүмкіндік береді. Жұмыстың ғылыми маңыздылығы мультисервистік трафик сипаттамаларын бағалау тәсілдерін әзірлеуде және «Желі2030» тұжырымдамасын ұлттық жағдайларға бейімдеуде көрініс табады.

1. ITU-T. Focus Group on Technologies for Network 2030 (FG NET-2030): New Services and Capabilities for Network 2030: Description, Technical Gap and Performance Target Analysis. – Geneva. – 2019. – 45 p.

2. Росляков А.В. СЕТЬ-2030: архитектура, технологии, услуги / А.В. Росляков. – М.: ИКЦ «Колос-с», 2022. – 278 с.

3. Ермаков А.В. Эволюция телекоммуникационных систем производственной связи / А.В. Ермаков // Электросвязь. – 2023. – № 7. – С. 41-47.

4. ITU. Telecommunication Development Bureau. Telecom Network Planning for Evolving Network Architectures. Reference Manual. – Geneva. – 2008. – 448 p.

5. Харари Ф. Теория графов / Ф. Харари. – М.: Эдиториал УРСС, 2003. – 296 с.

6. Попков В.К. Математические модели связности / В.К. Попков. – Новосибирск, издательство ИВМиМГ СО РАН, 2006. – 490 с.

7. Райгородский А.М. Модели случайных графов / А.М. Райгородский. – М.: МЦНМО, 2011. – 136 с.

8. Дымарский Я.С. Задачи и методы оптимизации сетей связи / Я.С. Дымарский. – СПб.: СПбГУТ, 2005. – 205 с.

9. Sokolov A. Rational solutions for development of telecommunications networks / A. Sokolov, N. Sokolov // T-Comm «Телекоммуникации и транспорт». – 2014. – Том 8, № 6. – Р. 81-84.

10. Соколов Н.А. Задачи планирования сетей электросвязи / Н.А. Соколов. – СПб.: Техника связи. – 2012. – 432 с.

11. Макконнелл К.Р. Экономикс: принципы, проблемы и политика / К.Р. Макконнелл, С.Л. Брю, Ш.М. Флин. – М.: ИНФРА-М, 2018. – 1027 с.

12. Экономическое обоснование инженерных проектов в инновационной экономике / А.В. Бабикова и др. – М.: ИНФРА-М, 2024. – 143 с.

13. Новоселов А.А. Математическое моделирование финансовых рисков. Теория измерений / А.А. Новоселов. – Новосибирск, Наука, 2001. – 99 с.

14. Рутковская Д. Нейронные сети, генетические алгоритмы и нечеткие системы / Д. Рутковская, М. Пилиньский, Л. Рутковский. – М.: Горячая линия – Телеком, 2013. – 384 с.

15. The Concept of Building a Network of Digital Twins to Increase the Efficiency of Complex Telecommunication Systems / Sh.Zh. Seilov et al. – Complexity (Special Issue), 2021. – 9 p.

16. Frodeman R. The Oxford Handbook of Interdisciplinarity / R. Frodeman, J.T. Klein, R.C. Dos Santos. – Oxford University Press, 2019. – 656 p.

17. Сеилов Ш.Ж. Современные задачи развития телекоммуникационных сетей / Ш.Ж. Сеилов, Е.Ш. Журсiнбек. – Астана, ЕНУ имени Л.Н. Гумилева, 2025. – 175 с.

18. Ермаков А.В. Эволюция концепции W+W для развития телекоммуникационной системы при переходе к цифровой экономике / А.В. Ермаков, К.Ю. Коломенский, Н.А. Соколов // Электросвязь. – 2022. – № 2. – С. 42-46.