ГАММАРУСТЫҢ БИОХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ МЕН ҚОРЕКТІК ҚҰНДЫЛЫҒЫН БАҒАЛАУ

Гаммарус ақуыздардың, липидтердің және көмірсулардың көп мөлшері мен экологиялық тазалығының арқасында аквакультура үшін перспективалы ресурс болып табылады. Бұл зерттеу Солтүстік және Шығыс Қазақстанның бес су айдынында жиналған гаммарустың биохимиялық құрамын салыстырып, оның қоректік құндылығы мен құрама жем өнеркәсібінде қолдану әлеуетін бағалады. Үлгілердегі ақуыз мөлшері 40,96%-дан 50,3%-ға дейін, липидтер 6,57%-дан 9,20%-ға дейін, көмірсулар 13,74%-дан 21,69%-ға дейін ауытқыды. Орташа алғанда, гаммарустың энергетикалық мәні 100 г құрғақ салмаққа 324 ккал/1355 кДж құрады. Қазіргі аквакультурада жоғары сапалы азығы үшін тұрақты және үнемді ақуыз көздерін табу өте маңызды. Гаммарус сирек кездесетін аминқышқылдары, дәрумендер мен минералдардан тұратын ерекше құрамымен ерекшеленеді, олар балық ұнында кездеспейді немесе аз мөлшерде болады. Гаммарусты азыққа қосу олардың тағамдық құндылығын айтарлықтай арттыруы мүмкін, бұл оны ақуыздың және басқа да маңызды қоректік заттардың таптырмас көзі етеді. Зерттеудің мақсаты әртүрлі экологиялық жағдайларда гаммарустың қоректік және энергетикалық құндылығын бағалау болды. Биохимиялық талдау барысында ақуыздардың, липидтердің, көмірсулардың, күлділіктің және ылғалдың құрамы стандартты зертханалық әдістермен анықталды, ал энергетикалық құндылығы макроэлементтердің құрамы негізінде есептелді. Жалпы алғанда, гаммарус аквакультурадағы азық сапасын жақсарту үшін тиімді және экологиялық таза азық өндірісіне үлес қосатын құнды және тұрақты ресурс екенін дәлелдеді.

1. Kashina G.V. Biologicheski aktivnye dobavki na osnove produktov pererabotki rachka gammarusa (Gammarus lacustis) / G.V. Kashina, V.G. Shelepov, A.I. Mashanov // Vestnik Krasnoyarskogo gosudarstvennogo agrarnogo universiteta. – 2014. – № 5. – R. 238-241. (In Russian).

2. Feeding aquaculture in an era of finite resources / R.L. Naylor et al // Proc Natl Acad Sci. – 2009. – № 106. – R. 15103-15110.

3. Harvest and nutritional quality of Gammarus lacustris for trout culture / J.A. Mathias et al // Trans Am Fish Soc. – 1982. – № 111. – R. 83-89.

4. Hardy R.W. Utilization of plant proteins in fish diets: effects of global demand and supplies of fishmeal / R.W. Hardy // Aquac Res. – 2010. – № 41. – R. 770-776.

5. Ng, W.-K. A Review of the Nutrition and Feeding Management of Farmed Tilapia throughout the Culture Cycle / W.-K. Ng, N. Romano // Reviews in Aquatic Science. – 2013. – № 5. – R. 220-254.

6. Il'yashenko A.N. Osnovnye aspekty ratsional'nogo primeneniya fermentov v akvakul'ture / A.N. Il'yashenko // Nashe sel'skoe khozyaistvo. – 2022. – № 10(282). – S. 46-49. (In Russian).

7. Harlıoğlu M. Importance of Gammarus in aquaculture / M. Harlıoğlu, A. Farhadi // Aquac. Int. – 2018. – № 26. – R. 1327-1338.

8. Dietary administration of Pontogammarus maeoticus extract affects immune responses, stress resistance, feed intake and growth performance of Caspian roach (Rutilus caspicus) fingerlings / R. Rufchaei et al // Fish Shellfish Immun. – 2017. – № 63. – R. 196-200.

9. Adhami B. Influence of Caspian Gammarus on growth parameters, survival and serum biochemical factors in jewel fish (Hemichromis bimaculatus). / B. Adhami, S. Yeganeh, S.J. Kenari // Exp. Anim. Biol. – 2017. – № 19. – R. 31-37.

10. Razgardani Sharahi A. Effect of fish meal replacement with Gammarus meal on growth and body composition of juvenile Siberian sturgeon / A. Razgardani Sharahi, B. Falahatkar, I. Efatpanah // Acipenser baerii (Brandt, 1869). J. Aquat. Ecol. – 2016. – № 6. – R. 102-113.

11. Investigation on the effects of live and commercial food on growth and survival rate of Caspian Salmon (Salmo trutta caspius) / M. Darhani et al // Breed. Aquacult. Sci. Qr. – 2014. – № 2. – R. 23- 34.

12. Effect of Gammarus meal and different enzymes on growth performance and biochemistry of Cyprinus carpio larvae / A.Z. Navazandeh et al // Breed. Aquacult. Sci. Qr. – 2013. – № 1. – R. 79- 90.

13. Azimi A. Effect of replacement of Caspian Sea Gammarus meal by partial kilka fish meal on growth performance, feed conversion ratio and survival of juveniles of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) / A. Azimi, S.A. Hosseini, M. Sudagar // Iran. Fish. Sci. J. – 2011. – № 20. – R. 63-74.

14. Köprücü, K. Apparent digestibility of selected feed ingredients for Nile tilapia (Oreochromis niloticus) / K. Köprücü, Y. Özdemir // Aquaculture. – 2005. – № 250. – R. 308-316.

15. Effect of the integration between plankton natural productivity and environmental assessment of irrigation water, El-Mahmoudia Canal, on aquaculture potential of Oreochromis niloticus / M. Ashour et al // Turk. J. Fish. Aquat. Sc. – 2018. – № 18. – R. 1163-1175.

16. Isolation and cultivation of the freshwater amphipod Gammarus pulex (Linnaeus, 1758), with an evaluation of its chemical and nutritional content / Abo-Taleb et al // Egyptian Journal of Aquatic Biology and Fisheries. – 2020. – № 24. – R. 69-82. https://doi.org/10.21608/EJABF.2020.78232.

17. GOST R 54705-2011. Zhmykhi, shroty i gorchichnyi poroshok. Metody opredeleniya massovoi doli vlagi i letuchikh veshchestv. – Vveden v deistvie s 01.01.2013. – Moskva: Standartinform, 2011. – 9 s. (In Russian).

18. GOST 32933-2014. Korma, kombikorma. Metod opredeleniya soderzhaniya syroi zoly. – Vveden v deistvie s 01.01.2016. – M.: Standartinform, 2015. – 12 s. (In Russian).

19. GOST 13496.4-2019. Korma, kombikorma, kombikormovoe syr'e. Metody opredeleniya soderzhaniya azota i syrogo proteina. – Vveden v deistvie s 01.01.2020. – M.: Standartinform, 2019. – 12 s. (In Russian).

20. GOST 13496.15-2016. Korma, kombikorma, kombikormovoe syr'e. Metody opredeleniya massovoi doli syrogo zhira. – Vveden v deistvie s 01.01.2018. – M.: Standartinform, 2017. – 10 s. (In Russian).

21. GOST 32161-2013. Produkty pishchevye. Metod opredeleniya soderzhaniya tseziya Cs-137. – Vved. 01.07.2014. – Moskva: Standartinform, 2013. – 11 s. (In Russian).

22. GOST 32163-2013. Produkty pishchevye. Metod opredeleniya soderzhaniya strontsiya Sr-90. – Vved. 01.07.2014. – Moskva: Standartinform, 2013. – 6 s. (In Russian).

23. Khimicheskii sostav pishchevykh produktov. Kn. 2: Spravochnye tablitsy soderzhaniya aminokislot, zhirnykh kislot, vitaminov, makro- i mikrozlementov, organicheskikh kislot i uglevodov / Pod red prof., d-ra tekhn. nauk I.M. Skurikhina i prof., d-ra med. nauk M.N. Volgareva, 2-e izd., pererab. i dop. – M.: Agropromizdat, 1987. – 360 s. (In Russian).

24. Zavodskoe vyrashchivanie molodi trepanga razlichnykh vesovykh grupp na ehksperimental'nykh kormakh s ispol'zovaniem BAV / N.N. Kovalev i dr. // Innovatsionnoe razvitie rybnoi otrasli v kontekste obespecheniya prodovol'stvennoi bezopasnosti Rossiiskoi Federatsii. – 2021. – S. 59-65. (In Russian).

25. Carotenoid content in aquatic organisms / O.N. Makhutova et al // Doklady Biochemistry and Biophysics. – 2016. – Vol. 466. – R. 20-22. https://doi.org/10.1134/S1607672916010063.

26. Nutritional quality of the edible tissues of European lobster Homarus gammarus and American lobster Homarus americanus / S. Barrento et al //Journal of Agricultural and Food Chemistry. – 2009. – T. 57, № 9. – R. 3645-3652.