ГИДРАВЛИКАЛЫҚ ТЫҒЫЗДАҒЫШТАРҒА АРНАЛҒАН РЕЗИНАЛАРДЫҢ ФИЗИКА-МЕХАНИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ (2 БӨЛІМ)

Мақалада мұнай шламының органикалық бөлігі мен цеолитті қосқандағы әсерін ескере отырып, гидравликалық тығыздағыштарды тығыздауға арналған резиналардың физикамеханикалық қасиеттері зерттелген. Зерттеулер көрсеткендей, бұл сипаттамалар зерттелетін вулканизаттардың кеңістіктік құрылымын анықтайтын параметрлерімен сәйкес келеді. Мұнай шламының органикалық бөлігінің (3-6 масс.ү.) және цеолиттің (10-20 масс.ү.) көбеюі резина құрылымының модификациясына байланысты үзілген кездегі салыстырмалы ұзаруға оң әсер ететіні анықталды. Резиналардың ең оңтайлы физика-механикалық қасиеттері каучуктің 100 масс.ү. мұнай шламының органикалық бөлігі 6,0 масс.ү. және цеолитті 20,0 масс. ү. енгізу арқылы алынды.

Вулкандаудың температура-уақыттық параметрлерінің вулкандау құрылымына әсері одан әрі зерттелді. Бұл параметрлердің өзгеруі резиналардың негізгі серпімді-беріктік қасиеттерін басқаруға мүмкіндік беретіні анықталды. Мұнай шламының органикалық бөлігі құрамының жоғарылауымен беріктік сипаттамаларының шамалы төмендеуі каучук макромолекулалары арасында еніп, молекулааралық байланыстарды әлсірететін шағын молекулалы қосылыстардың пластификациялық әсерімен, сондай-ақ эластомер мен цеолиттер арасындағы белсенді өзара әрекеттесумен түсіндіріледі.

Жұмыс нәтижелері резина қоспаларындағы дәстүрлі жұмсартқыштарды мұнай шламының органикалық бөлігіне ішінара немесе толық ауыстыру мүмкіндігін көрсетеді. Цеолитті толықтырғыш ретінде пайдалану резинаның қасиеттерін жақсартып қана қоймайды, сонымен қатар мұнай өндіру және қайта өңдеу қалдықтарын жоюға байланысты экологиялық мәселелерді тиімді шешуге ықпал етеді. Осылайша, ұсынылған тәсілдер Қазақстан Республикасының кәсіпорындары үшін өзекті саналатын қалдықтарды экологиялық қауіпсіз және экономикалық тиімді пайдалану үшін негіз жасайды.

1. Резины со специальными свойствами: учебное пособие / В.Ф. Каблов и др. – Волжский, 2020.

2. Хасанходжаева Б.Ш. Исследование возможности применения органического компонента нефтешлама в рецептуре резиновых уплотнителей / Б.Ш. Хасанходжаева, Г.Ф. Сагитова, А.Н. Тілеуберді // Нефть и газ. – 2024. – С. 231-243. https://doi.org/10.37878/2708-0080/2024-6.15.

3. Khassankhojayeva B.Sh. The use of zeolite-containing mineral raw materials in the production of rubber products / B.Sh. Khassankhojayeva, S.A. Sakibayeva, G.F. Sagitova // Scientific Research and Experimental Development. – 2023. – № 3. – P.198-202.

4. Новые разработки резин специального назначения на основе фторсилоксановых каучуков / А.М. Чайкун и др. // Авиационные материалы и технологии. – 2016. – № 3(42). https://doi.org/10.18577/2071-9140-2016-0-3-60-65.

5. Шашок Ж.С. Основы рецептуростроения эластомерных композиций: учеб.-метод. пособие / Ж.С. Шашок, А.В. Касперович, Е.П. Усс. – Минск: БГТУ, 2013. – 98 с.

6. Synthetic Polyisoprene Rubber as a Mimic of Natural Rubber: Recent Advances on Synthesis, Nanocomposites, and Applications / J.A. Cruz-Morales et al // Polymers (Basel). – 2023 Oct 13. – № 15(20). – Р. 4074. https://doi.org/10.3390/polym15204074.

7. Effect of the Epoxide Contents of Liquid Isoprene Rubber as a Processing Aid on the Properties of Silica-Filled Natural Rubber Compounds / G. Ryu et al // Polymers (Basel). – 2021 Sep 7. – № 13(18). – Р. 3026. https://doi.org/10.3390/polym13183026.

8. Amirov Fariz Ali. Obtaining and application of rubber mixtures based on isoprene (sri-3) and functional group polymers / Amirov Fariz Ali, Shikhaliyev Kerem Seyfi // Austrian Journal of Technical and Natural Sciences. – 2017. – № 3-4. – Р. 27-31. https://doi.org/10.20534/AJT-17-3.4-27-31.

9. Polgar L.M. Smart rubbers: Synthesis and applications. 2 ed / L.M. Polgar, M. van Essen, A. Pucci, F. Picchioni // De Gruyter. – 2019. – Р. 104. https://doi.org/10.1515/9783110639018.

10. Compatibility study of plasticizing additives based on recycled raw materials in the petrochemical with elastomer matrix / А. Leshkevich et al // Proceedings of the Voronezh State University of Engineering Technologies. – 2020. – № 81. – P.190-195. https://doi.org/10.20914/2310-1202-2019- 4-190-195.