ДӘНДІ ЖӘНЕ БҰРШАҚ ДАҚЫЛДАРЫНЫҢ САПАСЫН БАҒАЛАУ

Астық өнімдері халықтың азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізгі элементі болып табылады. Соңғы жылдары дәнді дақылдарға сұраныс айтарлықтай өсті. Дәнді дақылдар аминқышқылдары мен басқа макро және микроэлементтердің теңдестірілген құрамына байланысты жоғары қоректік заттарға ие. Осы зерттеудің мақсаты «Дәурен» сортының тритикале дәні, «Дикул» сортының қарақұмық дәні, «Сакура», «Шырайлы» сортының жасымық дәні сияқты тұтас астық шикізатының химиялық және аминқышқылдық құрамын зерттеу болып табылады. Химиялық зерттеу нәтижесінде бұршақ дақылдарының құрамында ақуыз мөлшері жоғары екендігі анықталды, бұл дәнді дақылдарға қарағанда шамамен екі есе жоғары, олардың мөлшері 28.75 % және 24.67% құрады. Жүргізілген зерттеулердің талдауы дәнді дақылдар мен бұршақ дақылдары ақуызының аминқышқылдық құрамы маңызды аминқышқылдарының жоғары құрамымен сипатталатынын көрсетті. Бұршақ дақылдарында дәнді дақылдармен салыстырғанда аргинин мен лизин мөлшері басым. Бұршақ дақылдарының құрамында дәнді дақылдарға қарағанда ақуыз көп, бұл оларды араластыру кезінде тағамның тағамдық құндылығын арттыру үшін маңыздылығын арттырады. Әрі қарай әртүрлі өңдеу әдістері және олардың қоректік қасиеттерін сақтауға әсері зерттелді.

1. Spaggiari M. Food Safety Management of Whole Grains / M. Spaggiari, C. Dall’Asta, G. Galaverna // Whole Grains: Processing, Product Development, and Nutritional Aspects. – 2019. – С. 281-292.

2. Properties of whole grain wheat flour and performance in bakery products as a function of particle size / J. Bressiani et al // Journal of Cereal Science. – 2017. – Т. 75. – С. 269-277.

3. Chan, H.T. School of Public Health. What is the Supply Chain. [online] Available at: http://www.chgeharvard.org/sites/default/files/lesson-plan-files/lesson_.

4. Wholegrains: A review on the amino acid profile, mineral content, physicochemical, bioactive composition and health benefits / F.M. Allai et al // International Journal of Food Science & Technology. – 2022. – Т. 57. – №. 4. – С. 1849-1865.

5. Carbohydrate quality and human health: a series of systematic reviews and meta-analyses / A. Reynolds et al // The Lancet. – 2019. – Р. 434-445.

6. Whole grain rich diet reduces body weight and systemic low-grade inflammation without inducing major changes of the gut microbiome: a randomised cross-over trial / H.M. Roager et al // Gut. – 2019. – C. 83-93.

7. Consumption of whole grains and cereal fiber and total and cause-specific mortality: prospective analysis of individuals / T. Huang et al // BMC Medicine8. – 2015. – V. 13. – C. 59.

8. Yu S. Breeding major cereal grains through the lens of nutrition sensitivity / S. Yu, L. Tian // Molecular plant. – 2018. – V. 11. – C. 23-30.

9. Nutrition value and use of grain amaranth: potential future application in bread making / S.G. Mlakar et al // Agricultura. – 2009. – V. 6. – C. 1.

10. Jaśkiewicz B. Amino acids content in triticale grain depending on meteorological, agrotechnical and genetic factors / B. Jaśkiewicz, M. Szczepanek // Research for Rural Development. – 2018. – Т. 2, № 5. – С. 28-34

11. Stankiewicz Cz. Skład aminokwasowy i wartość biologiczna białka pszenżyta jarego w zależności od gęstości wysiewu i stosowanych herbicydów (Effect of the sowing density and herbicydes on the composition of amino acids and biological value of spring triticale protein). Acta Scientarum Polonorum / Cz. Stankiewicz // Agricultura. – 2005. – V. 4(1). – C.127-139. (in Polish).

12. Brzozowska I. Effect of various methods of weed control and nitrogen fertilisation on biological value of winter triticale grain protein / I. Brzozowska, J. Brzozowski, M. Hruszka // Fragmenta Agronomica. – 2009. – V. 26. – C. 16-25. (in Poland).

13. Impact of form and dose of nitrogen fertilizers on the technological value of spring triticale / S. Stankowski et al // Folia Pomer. Univ. Technol. Stetin., Agric., Aliment., Pisc., Zootech. – 2017. – V. (43)3. – C. 167-178. https://doi.org/10.21005/AAPZ2017.43.3.18/

14. Biel W. Nutritional value of wheat, triticale, barley and oat grains / W. Biel, K. Kazimierska, Bashutska U. // Acta Scientiarum Polonorum Zootechnica. – 2020. – Т. 19, № 2. – С. 19-28.

15. Bonafaccia G. Composition and technological properties of the flour and bran from Common and Tartary buckwheat / G. Bonafaccia, M. Marocchini, I. Kreft // Food Chemistry. – 2003. – V. 80(1). – C. 9-15. https://doi.org/10.1016/S0308-8146(02)00228-5.

16. Hung P.V. Distribution of phenolic compounds in the graded flours milled from whole buckwheat grains and their antioxidant capacities / P.V. Hung, N. Morita // Food Chemistry. – 2008. – V. 109(2). – C. 325-331. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2007.12.060.

17. Amino acid digestibility of extruded chickpea and yellow pea protein is high and comparable in moderately stunted South Indian children with use of a dual stable isotope tracer method / Devi, Sarita et al // The Journal of nutrition. – 2020. – № 5. – C. 1178-1185.

18. Bradford M.M. A rapid and sensitive method for the quantitation of microgram quantities of protein utilizing the principle of protein-dye binding / M.M. Bradford // Analytical biochemistry. – 1976. – Vol. 72, № 1-2. – C. 248-254.

19. Wardlaw’s Perspectives in Nutrition (Nineth) / G. Byrd-Bredbenner et al // Mc-Graw Hill. – 2013.

20. Food and Agriculture Organization / Dietary protein quality evaluation in human nutrition Report of an FAO Expert Consultation. – 2013.

21. Consultation F.E. Dietary protein quality evaluation in human nutrition / F.E. Consultation // FAO Food Nutr. Pap. – 2013. – V.92. – C. 1-66.