ДАРБАЗА КЕН ОРНЫНЫҢ БЕНТОНИТ САЗЫН БЕЛСЕНДІРУ ӘДІСТЕРІН ЗЕРТТЕУ

Біздің елімізде суды тазарту мәселесі өзекті болып қала береді, бұған өнеркәсіптік кәсіпорындар санының көбеюі, ауыл шаруашылығының дамуы, қалалардың өсуі және т.б. кіретін сыртқы факторлардың өсуі ықпал етеді. Суды тазарту мәселесін шешу үшін біздің елімізде бар ресурстардан жаңа сорбенттер құру экономикалық тұрғыдан тиімді болып табылады. Қазақстаның көптеген салаларында кеңінен қолданылатын бентонит сазының үлкен қорларына ие және оның қасиеттерінің бірі сорбциялық қабілеті болып табылады. Эксперименттік жағдайларда бентонит сазын өңдеу үшін Jeol JSM-6490l V сканерлеуші электронды микроскоп (SEM), ИК-Фурье спектрометр NEXUS E.S.P. (Thermo Scientific, АҚШ), бөлшектердің размерін анықтайтын лазерді анализатор Analizette 22 MicroTec (Fritsch GmbH, Германия) арқылы аспаптық сынақ әдістері жасалды. Аспаптық зерттеулердің нәтижелері бойынша энергия-дисперсиялық әдіспен сканерлеуші сканерлеуші электронды микроскоптың көмегімен Дарбазa кен орнындағы бентонит сазының элементтік және минералогиялық құрамы анықталды. Алынған бентонит балшық негізіндегі сорбент жоғары сорбциялық қабілетіне ие және химия өнеркәсібінің ағынды суларын тазартуда қолдануға ұсынылады. Дарбаза кен орнынан алынған бентонит сазының негізінде алынған сорбент химия өндірісіндегі ағынды суларды ауыр металдардан және басқа иондардан 95%-ға дейін тазартуға мүмкіндік береді. Бентонит сазы негізінде жасалған сорбент жергілікті табиғи ресурстарды пайдаланылғандықтан экологиялық және экономикалық тиімді болып келеді. Сонымен, химия өнеркәсібінің ағынды суларын адсорбциялық тазарту үшін Дарбазa кен орнының бентонинді саз негізіндегі тиімді сорбенттерді жоғары дәрежеде қолдануға болатындығы анықталды. Сондай-ақ, сорбциялық процесс арқылы суды тазарту үшін бентонит саздарын пайдалану әртүрлі қосылыстар үшін жоғары адсорбциялық қабілетін көрсететін адсорбенттерге тиімді және қолжетімді балама болып табылатынын атап өткен жөн.

1. Джумагулов А.А. Стандарты и нормы качества вод в Республике Казахстан / А.А. Джумагулов, А.Ю. Николаенко, И.Х. Мирхашимов. – Алматы: ОО «OST-XXI век», 2009. – 44 с.

2. Данные комитета статистики МНЭ РК // Economic Research Institute. URL:http://economy.kz/analytics/971/10799/.

3. Проблемы проектного решения очистных сооружений / О.В. Рожкова и др. // Наука и технологии Казахстана – 2023. – № 2. – С. 42-53.

4. Мосталыгина Л.В. Реагентный и сорбционный метод с применением бентонитовой глины для очистки сточных вод от ионов хрома / Л.В. Мосталыгина, С.Н. Елизарова, А.Г. Мосталыгин // Вестник БГТУ им. В.Г. Шухова. – 2014. – № 6. – С.172-175.

5. Removal of amoxicillin from contaminated water using modified bentonite as a reactive material / Alaa K. Mohammed et al // Heliyon. – 2024. – Vol. 10, Issue 3. DOI: https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e24916.

6. Адсорбционная активность органобентонита на основе Крантауской глины / О.М. Сейтназарова и др. // Международный журнал перспективных исследований в области науки, техники и технологий. – 2020. – Том 7, выпуск 12. – С. 16164-16167.

7. Пальчикова Л.С. и др. Результаты испытаний глинистого сырья (для производства глинопорошков для буровых растворов) месторождений Оренбургской области / Л.С. Пальчикова, Л.И. Петрова, А.Р. Андроников // Булатовские чтения. – 2017. – Т. 3. – С. 213-216.

8. El-Mallah N.M. Kinetic and Thermodynamic Studies for the Removal of Nickel Ions from an Aqueous Solution by Adsorption Technique / N.M. El-Mallah, H.M. Hassouba // Journal of Dispersion Science and Technology. – 2014. – Vol. 35, № 1. – P. 130-142.

9. Hassan K.H. Zinc oxide hydrogen sulfide removal catalyst/preparation, activity test and kinetic study / K.H. Hassan, Z.A. Khammas, A.M. Rahman // Al-Khwarizmi Engineering Journal. – 2008. – № 4(3). – P. 74-84.

10. Zhou Y. The removal of amoxicillin from wastewater using organobentonite / Y. Zhou, X. Jin, Z. Chen // J. Environ. Manag. – 2013. – № 129. – P. 569-576. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2013.08.032.

11. Experimental study on sodium modification and purification of GMZ bentonite / Yanmei Tong et al // Construction and Building Materials. – 2023. – Vol. 367. – Р. 130060. DOI: https://doi.org/10.1016/j.conbuildmat.2022.130060

12. ГОСТ 18293-72. Методы определения содержания свинца, цинка, серебра. – Введ. 197401-01. – М.: Госстандарт России: Из-во стандартов, 2010. – 16 с.

13. ГОСТ 4388-72 Вода питьевая. Методы определения массовой концентрации меди. – Введ. 1974-01-01. – М.: Госстандарт России: Из-во стандартов, 2010. – 8 с.