ЖАҢА ТҮРЛЕРІН АЛУ ҮШІН КАРТОП ДАҚЫЛЫН СҰРЫПТАУ ЖӘНЕ КӨБЕЙТУ ӘДІСТЕРІН ЗЕРТТЕУ

Уақыт өте келе, картоп дақылдарының сапасы нашарлау қасиеттері пайжа болады, онда оның сорттық қасиеттері жоғалады, жинау саны азаяды. Мүмкіндігінше, картоп сорттарын әрбір бес-сегіз жылда жаңарту керек. Жоғары сапалы тұқымдық картоп қымбат, бірақ, егілетін материалды жаңартуға болады. Картоп көбейтудің қол жетімді әдістері кездеседі.

Картоп өсіру екі жолмен жүреді: вегетациялық; тұқыммен көбейту.

Вегетативтік әдісі ең жылдам және ең танымал болып саналады. Ол түйнек, қалемшелер, өскіндерден тұрады. Картопты тұқыммен таңдау, жаңа сорттарын өсіру үшін пайдаланылады, бірақ кейбір бағбандар осы әдісті пайдаланып дақылдарды өсіреді.

Бірнеше түйнекті жарықта өсіреді, қажетті температура 16-18 градус. Өндіруге арналған түйнектерді кеуіп кетуден қорғайды, ол үшін оларға әрбір бес күнде бір рет су шашу керек.

Өнген ұрықты түйнектерден бұрап бөліп алады. Өскіндерді кесуге болмайды, ол қайта өндіру үшін бүршіктерді зақымдамау керек. Түйнектерден өскіндерді әрбір үш күнде алуға болады.

Түйнектерді 30 күн бойы жарыққа отырғызады,содан кейін қысқа қашықтықта парниктерге отырғызады. 8 см дейін өсіп болғаннан кейін ұрық жерден жойылады. Желілер бұралып, түйнектер жерге кері кетеді. Жол бір картоптан жиырма қабатқа дейін алуға мүмкіндік береді.

1. Айтбаев Е.Т., Шивченко В.К., Тоқбергенова А.Ж., Хасанов В.Т. Картоп дақылының шығу тарихы. Сер. с/х ветеринария и биология наук. 2010. № 3.– Б. 37-47.

2. Федеренко А. Картофель. Москва, 2002. – 45 с.

3. Әбділдаев В.С., Әмренов Б.Р. Картоптың тұқымдық түйнектерін бөліктерге бөліп отырғызу. «Жаршы». Алматы – 2001, №1. – Б. 3.

4. Бабаев С.А., Абдильдаев В.С. Особенности роста и развития растений картофеля в зависимости от схемы выращивания элиты. «Вестник». Алматы – 2001, № 2 – С. 13-16.

5. Жандарбекова А., Қойшыбаев М. Картоп түйнектерін отырғызар алдында препараттар мен өңдеу тиімділігі. «Жаршы». Алматы – 2001, №12. –Б.14-16.

6. Томбаева Д.К. Агротәсілдердің тұқымдық картоп түйнектерінің шығымы мен өнімділігіне әсері // Жаршы. – 2008. № 5. –Б. 8-10.

7. Шарипова Д.С. Картопты бастапқы материалын шаруашылыққа бағалы жиынтық бойынша. Алматы: Жаршы. № 4. – 2006. – 12 б.

8. Абдильдаев В.С., Бабаев С.А., Ахметова Ф.С. Картоп дақылы. – Алматы, 2000. – 156 б.

9. Свереда Н.И. Оценка сортов и гибридов на стойкость против фитофтороза и выделение исходных форм для практической селекции в заподном регионе: Автореф. Канд.с. – х. Наук: 06.01.05. К: Инст. Земл – ва., 2000. – 20 с.

10. Бабаев С.А. Сорта и периспективные гибриды картофелья для переработки. «Почвоведение». Алматы − 2003, № 1. –С. 23-27.

11. Сейтмуратов Б.Ж., Нусипкожаев Т., Баядилова Г.О. Анализ сортов на восприимчивость к вирусным болезням // материалы Междунородной научно – практической конференции: Экологические проблемы агропромышленного комплекса. – Алматы, 2004. – С. 377-383.

12. Красавин В.Ф. Устойчивость перспективных сортов картофелья к стрессовым фактором и болезням. Журнал. Вестник селькохазяйственной науки Казахстана. Бастау. – Алматы, 2004. № 6. С. 38-40.

13. Шойынбаева Қ., Ешибаев А., Макеева А. Оңтүстік Қазақстан облысында аудандастырылған картоп сорттарын меристемдік технология әдістерімен вирустардан сауықтырудың қазіргі кездегі мәселесі. Жаратылыстану және техника ғылымдарының сериясы. 2009 № 1. – Б. 21 – 24. 7 а тау

14. Чередниченко Л.М. Использования генофонда картофелья для создания фитофторостойского исходного селекционного материала:Автореф. Канд.с. – х. Наук: 06.01.05. К: Инст. Цукр. Свекл., 2000. − 20 – 27 с.

15. Ашимов Т.А., Танатарова Г. Картопты тұқымнан көбейту //Биология және салауаттылық негізі 2005. -№ 3. Б. 8-11.

16. Ашимов Т.А, Танабаева С. Картоп дақылын көшет арқылы тұқыммен көбейту // Таптым – таптым = Эврика. – 2007. − № 7. Б. 39-42.

17. Кипрушкина Е.И., Петров В.Б., Чеботарь В.К. Защитно – стимулирующие свойства биопрепарата при вегетации и хранении картофеля // Доклады российский академии сельсхозяйственных наук. 2005. № 3. − С. 21-24.

18. Филипов А.В. Фитофтороз картофелья. Защита и карантин растений. – Москва, 2005. − 123 с.

19. Жанарбекова А.Б., Қойшибаев М. Особенности развития макроспориоза и альтернариоза картофеля // Весник сельскохоз. Науки Казахстана: Бастау. – 2001. № 5. –С. 23-26.

20. Мәрәмұлы Ә.А. Картоп шаруашылығындағы өндіріс үшін вируссыз минитүйнектер алудың аэропонды техникасын жасау. – Алматы. – 2009. – Б. 27 -32.

21. Чертер Ж. Картоп зиянкестері және оларға қарсы күрес тәсілдері. // Хабаршы. № 2. – 2000. –Б. -15-20