ЕРТІС ӨЗЕНІНІҢ БАЛЫҚТАРЫНДАҒЫ АУЫР МЕТАЛДАРДЫҢ ҚҰРАМЫН ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БАҒАЛАУ

Мақалада жер үсті сулары мен балықтарды зерттеу нәтижелері келтірілген (кәдімгі алабұға (Perca fluviatilis L.), тұқы (Сyprinus carpio L.), кәдімгі қарақұйрық (Abramis brama L.), кәдімгі шортан (Esox lucius L.) Ертіс өзені. Семей қ. шегінде Ертіс өзенінде тұратын балықтардың ағзалары мен ұлпаларында Cu және Pb құрамы дитизондық фотометриялық әдіспен айқындалған. Нәтижелерді экологиялық бағалау зерттелген балық үлгілеріндегі Cu және Pb концентрациясы ШРК-дан аспайтынын көрсетеді. Балықтың қоректену түріне және жыл мезгіліне байланысты ауыр металдардың жинақталуының түрлік ерекшелігінде сенімді айырмашылық анықталды. Алабұға, сазан, қарақұйрық және шортанның әртүрлі мүшелеріндегі Pb мөлшері 0,062 мг/кг – нан 0,083 мг/кг-ға дейін өзгереді. Cu-ның ең жоғары концентрациясы жыртқыш балықтарда (3,27 мг/кг), ең азы планктон қоректілерде (2,82 мг/кг) байқалады. Pb негізінен шортанда жиналады (0,073 мг/кг). Көктемде алабұға мен шортанның желбезектеріндегі Pb мөлшері артады, Cu – қарақұйрық пен шортанның желбезектерінде. Балықтардағы Cu максималды концентрациясы жазда байқалады, бұл азық-түлік базасының ұлғаюына байланысты. Жазда Pb мөлшері, керісінше, оның тоқтатылған заттардың адсорбциясына және олармен бірге шөгінділерге түсуіне байланысты азаяды. 

1. Чемагин А.А., Волосников Г.И., Кыров Д.Н., Либерман Е.Л. Тяжелые металлы Hg, Cd, Pb в организме стерляди (Acipenser ruthenus L.), Нижний Иртыш // Вестник МГТУ. – 2019. – Т. 2, № 2. – С. 225-233.

2. Попов П.А., Андросова Н.В. Содержание тяжелых металлов в мышечной ткани рыб из водоемов бассейна реки Оби // Вестник Томского государственного университета. Биология. – 2014. – № 4(28). – С. 108-122.

3. Куликова Е.В., Тирская Н.А. Особенности накопления и перераспределения тяжелых металлов в органах и тканях рыб Бухтарминского водохранилища // Гидрометеорология и экология. – 2009. – № 2. – С. 144-152.

4. СТ РК ГОСТ Р 51592-2003. Вода. Общие требования к отбору проб. Государственный стандарт Республики Казахстан. – Введ. 07.11.2003 г. – Астана: Госстандарт, 2003. – 96 с.

5. ГОСТ 26929-94. Сырье и продукты пищевые. Подготовка проб. Минерализация для определения содержания токсичных элементов. Межгосударственный стандарт. – Введ. 1996-01-01. – М.: Стандартинформ, 2010. – 12 с.

6. Ринькис Г.Я., Рамане Х.К., Куницкая Т.А. Методы анализа почв и растений. – Рига: Зинатне, 1987. – 174 с.

7. Санитарные правила и нормы СанПиН 2.3.2.560-96. Гигиенические требования к качеству и безопасности продовольственного сырья и пищевых продуктов. – Утв. постановлением Госкомсанэпиднадзора РФ 1996-10-24. – № 27. – 269 с.

8. Колесников В.А., Бойченко Н.Б. Динамика накопления соединений тяжелых металлов в органах и тканях разных видов рыб, обитающих в пределах одной водной экосистемы // Вестник КрасГАУ. – 2012. – № 8. – С. 93-104.

9. Бойченко Н.Б. Годовая и сезонная динамика содержания соединений тяжелых металлов в воде, органах и тканях рыб водоемов Красноярского края: Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата биологических наук. – Красноярск, 2013. – 21 с.

10. Лобанова Т.А. Особенности накопления тяжелых металлов промысловыми видами рыб // Вестник КГУ им. Н.А. Некрасова. – 2008. - № 1. – С. 18-21.