ЖҮРЕК-ҚАН ТАМЫРЛАРЫ АУРУЛАРЫН ДИАГНОСТИКАЛАЙТЫН БИОМАРКЕРЛЕРГЕ ФУНКЦИОНАЛДЫ ӨНІМДЕРДІҢ ӘСЕРІ

Функционалды тағамдар және олардың биоактивті қосылыстары созылмалы аурулардың дамуын болдырмауда үлкен маңызы бар тағамдар тобы ретінде кеңінен зерттелді. Жүрек-қан тамырлары аурулары денсаулық сақтаудың жаһандық проблемасы болып табылады, оны функционалды тағаммен жеңілдетуге болады. Жүрек-қан тамырлары ауруларының қаупін азайту липидті профиль, эндотелий функциясы, тромбоциттердің белсендірілуі, гемостаз және қабыну биомаркерлері сияқты жүрек-қан тамырлары ауруларының арнайы биомаркерлерімен өлшенуі мүмкін . Кейбір функционалды биоактивті қосылыстар жүрек-қан тамырлары ауруларының алдын алу мен емдеуде маңызды рөл атқаруы мүмкін, бұл биомаркерлердің деңгейіне пайдалы әсер етеді.

Бұл зерттеудің мақсаты функционалды өнімдердің жүрек-қан тамырлары ауруларының биомаркерлеріне әсерін, сондай-ақ функционалды тамақ қоспасын қабылдау кезінде көрсеткіштердің жақсаруын зерттеу болды.

Әдістері: мақалаларды анықтау үшін әдебиеттерді іздеу PubMed, Science Direct көмегімен жүргізілді.

Нәтижелер жиырма жеті басылымға талдау жасалды. Осы басылымдардың барлығында функционалды өнімдердің биомаркерлерге оң әсері туралы хабарланды. Көбінесе соя өнімдерін қолданудың оң нәтижелері байқалды, сүт өнімдері, Анар, мүкжидек және вегетариандық диеталар және Окинава диетасы.

1. Бекбергенова Ж.Б. Руководство для медицинских сестер расширенной практики по оценке риска и профилактике сердечно-сосудистых заболеваний / Ж.Б. Бекбергенова, А.Т. Умбетжанова. – Нур-Султан: Республиканский центр развития здравоохранения, 2019. – 72 с.

2. Hajjo R. Unlocking the Potential of the Human Microbiome for Identifying Disease Diagnostic Biomarkers / R. Hajjo, D.A. Sabbah, A.Q.Al Bawab // Diagnostics. – 2022. – № 12(7). – Р. 1742. https://doi.org/10.3390/diagnostics12071742.

3. Konstantinidi M. Functional Foods and Bioactive Compounds: A Review of Its Possible Role on Weight Management and Obesity's Metabolic Consequences. / M. Konstantinidi, E.A. Koutelidakis // Medicines (Basel). – 2019. – № 6(3)94. https://doi:10.3390/medicines6030094.

4. Halford J.C.G. Satiety-enhancing products for appetite control: science and regulation of functional foods for weight management / J.C.G. Halford, J.A. Harrold // Published online by Cambridge University Press. – 2012. http://doi:10.1017/S0029665112000134.

5. Antonios E.K. The effects of functional food and bioactive compounds on biomarkers of cardiovascular diseases / E.K. Antonios // Functional Foods Textbook. Martirosyan D. (Εd.). Functional Food Center, U.S.A. 1st Edition. – Р. 89-117.

6. Kutelidakis A.E. The effect of functional foods and biologically active compounds on biomarkers of cardiovascular diseases / A.E. Kutelidakis // Center for Functional Nutrition, USA, 1st edition. – Р. 89-117.

7. Gut health: predictive biomarkers for preventive medicine and development of functional foods / R. Oozeer et al // Published online by Cambridge University Press. – 2010. http://doi:10.1017/S0007114509993400.

8. Bjursell M.K. Gordon Functional genomic and metabolic studies of the adaptations of a prominent adult human gut symbiont, Bacteroides thetaiotaomicron, to the suckling period / M.K. Bjursell, E.C. Martens, J.I. Gordon // J Biol Chem. – 2006. – № 281(47). http://doi:10.1074/jbc.M606509200.

9. Early differences in fecal microbiota composition in children may predict overweight / K.M. Collado et al // Am J Clin Nutr. – 2008. – № 87. – Р. 534-538.

10. Obesity alters gut microbial ecology / R.E. Ley et al // Proc Natl Acad Sci USA. – 2008. – № 102. – Р. 11070-11075.

11. A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines and the Heart Failure Society of America / C.W. Yancy et al // Circulation. – 2017. – № 136(6). – Р. e137–61. http://doi:10.1161/CIR.0000000000000509.

12. Jackson S.E. Personalized cancer medicine / S.E. Jackson, D.D. Chester // Int J Cancer. – 2015. – № 137(2). – Р. 262-6. https://doi.org/10.1002/ijc.28940.

13. van Vollenhoven R.F. Personalized medicine in rheumatology / R.F. van Vollenhoven, M. L'ami, G. Wolbink // The Psychiatrist is a psychiatrist. – 2018. – № 60(3). – Р. 146-50.

14. Narod S.A. Personalized medicine and public health: breast and ovarian cancer / S.A. Narod // Hum Genet. – 2018. – № 137(10). – Р. 769-778. https://doi.org/10.1007/s00439-018-1944-6.

15. Changes in the human intestinal microbiome in cirrhosis of the liver / N. Qin et al // Nature. – 2014. – № 513(7516). – Р. 59-64. https://doi.org/10.1038/nature13568.

16. Multiplex protein platforms based on antibodies: technical and operational problems / А.А. Ellington et al // Clinical Chemistry. – 2010. – № 56(2). – Р. 186-193. https://doi.org/10.1373/clinchem.2009.127514.

17. Al-Muzafar H.M. Efficacy of functional foods mixture in improving hypercholesterolemia, inflammatory and endothelial dysfunction biomarkers-induced by high cholesterol diet / H.M. AlMuzafar, K.A. Amin // Lipids in Health and Disease. – 2017. – Vol. 16, № 194. https://doi.org/10.1186/s12944-017-0585-4.

18. The effect of an intensive lifestyle change program on the thickness of the intima media of the carotid artery: a randomized study / S.G. Aldana et al // American Journal of Health Promotion. – 2007. – Vol. 21, № 6. – Р. 510-516.

19. Reddy K.S. Diet, proper nutrition and prevention of hypertension and cardiovascular diseases / K.S. Reddy, M.B. Katan // Nutrition for public health. – 2004. – Vol. 7, № 1. – Р. 167-186. https://doi.org/10.1079/PHN2003587.

20. Consumption of whole grains, bran and germ and the risk of coronary heart disease in men / M.K. Jensen et al // American Journal of Clinical Nutrition. –2004. – Vol. 80, № 6. – Р. 1492-1499.

21. Gee H. A systematic review, meta-analysis and reanalysis of the results of randomized controlled trials that report an association between the consumption of about 25 g of soy protein per day and blood cholesterol levels / H. Gee, H. TA // Atherosclerosis. – 2008. – № 200(1). – Р. 13-27.

22. Development of functional yogurt using freeze-drying on powders from soy peel and mung beans / M. Salim et al // Before. Support. The food system. – 2023. – № 7. – Р. 1083389. https://doi.org/10.3389/fsufs.2023.1083389.