СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДАҒЫ АВТРОФТЫҚ КӨЛДЕРДІҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫНЫҢ ЖӘНЕ САПРОПЕЛІН АЛУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Солтүстік Қазақстан облысындағы эвтрофты көлдердің төменгі шөгінділері егін шаруашылығында қолдануға болатын сапропелдің болуымен ерекшеленеді. Сапропелдерді өңдеудің тиімді технологиясын жасау үшін олардың химиялық құрамының сипаттамаларын білу қажет, бұл түптеп келгенде ауыл шаруашылығы дақылдарының тұқымдарының себу сапасына әсер етеді. Мақалада үш эвтрофты көлдің түп шөгінділерінің химиялық құрамын зерттеу негізінде оңтайлы органикалық және минералды құрамы бар сапропел алудың шикізат көзі анықталған. Төменгі шөгінділерді өңдеу әдісі ұсынылған. Алынған сапропел өнімі көкөніс тұқымын себу алдында өңдеуге қолданылады. Солтүстік Қазақстан облысының Қызылжар ауданындағы үш эвтрофты көлдердің органоминералды түп шөгінділеріне жүргізілген химиялық талдау нәтижелері Пеньковское көлінің түп шөгінділері органикалық заттардың, қарашіріктің және өсу үшін қажетті минералдық құрамының жоғары болуымен сипатталатынын және өсімдіктердің дамуымен өсуіне қажет екенін көрсетті. Эвтрофиялық көлдердің түбіндегі шөгінділерден сапропель өнімін бөліп алу мүмкіндігі көрсетілді."Бордо 237" сортының қызылша тұқымын өнгіштігі мен өсу энергиясына сапропель өнімін вариативті қолдану бойынша жүргізілген зертханалық сынақтар, сапропель ерітіндісіндегі 1.6 г/дм³ мөлшері көкөніс дақылдарының тұқымдарының өсу энергиясын 2 есе және өнгіштігін 50% - дан астам арттыру үшін жеткілікті екенін көрсетті.

1. Study of the possibility of using the bottom organomineral accumulations of the lakes of the north Kazakhstan region to obtain innovative fertilizers for the development of organic farming and agrotourism / P.S. Dmitriyev et al // Sustainability. – 2023. – 15. – Р. 8999.

2. Assessment of the resource potential of the bitter-salty sulfide lakes of the North Kazakhstan region for the development of ecological and balneological tourism / P.S. Dmitriyev et al // GeoJournal of Tourism and Geosites. – 2023. – № 49(3). – P. 866-874.

3. Морозов В.В. Сапропель – природный ресурс органического сырья для производства сапропеле-минеральных удобрений / В.В. Морозов, Л.Н. Савельева // Известия ВГСХА. – 2015. – № 1. – C.41-45.

4. Бочарников В.С. К вопросу о сапропелях и их влиянии на водно-физические свойства в смесях с песком при строительстве и эксплуатации инженерно-мелиоративных систем / В.С. Бочарников, А.А. Боровников // Известия НВАУК. – 2021. – № 4(64). – С. 324-334.

5. Дудин В.М. Применение сапропеля оз. Неро Ярославской области для производства асфальтобетоных смесей / В.М. Дудин, Н.С. Смекалов, А.Э. Окутин // Умные композиты в строительстве. – 2021. – Т. 2. – Выпуск 3. – С. 57-67.

6. Nazarova T.V. Using the extract of «Saprolin» for enhancing grain crops / T.V. Nazarova, P.S. Dmitriyev, G.Ya. Baryshnikov // IOP Conference Series: Earthand Environmenta lScience. – 2021. – 670. – Р. 012002.

7. ГОСТ ISO 22036-2014. Определение микроэлементов в экстрактах почвы с использованием атомно-эмиссионной спектрометрии индуктивно связанной плазмы (ИСПАЭС). – М.: Стандартинформ, 2015. – 31 с.

8. ГОСТ Р 53219-2008 ISO 14255:1998. Качество почвы. Определение содержания нитратного азота, аммонийного азота и общего азота в воздушно-сухих почвах с помощью хлорида кальция в качестве экстрагирующего вещества. – М.: Стандартинформ, 2009. – 15 с.

9. ГОСТ 26261-84. Почвы. Методы определения валового фосфора и валового калия. – М.: Гос.комитет СССР по стандартам, 1984. – 13 с.

10. Семенова З.В. Потенциальные возможности сапропелей в решении продовольственных проблем / З.В. Семенова // Вестник ИГТУ. – 2011. – № 8(55). – С. 154-161.

11. Макаров С.В. Сапропели как источник гуминовых кислот для изготовления биогенных стимуляторов / С.В. Макаров, И.А. Николаев, Н.Н. Максимюк // Молодой ученый. – 2017. – № 20(154). – С.170-172.

12. Шмаков П.Ф. Состав и некоторые свойства сапропелей озер омской области / П.Ф. Шмаков, Г.В. Плаксин, В.А. Левицкий // Материалы МНПК «Сапропель и продукты его переработки». – 2008. – С. 69-75.

13. Геохимические особенности голоценового разреза сапропеля озера Минзелинское (Западная Сибирь) / А.Е. Мальцев, Г.А. Леонова, В.А. Бобров, С.К. Кривоногов // Известия ТПУ. – 2014. – Т. 325. – № 1. – С. 83-93.

14. Дмитриев П.С. К вопросу об использовании сапропеля для повышения урожайности с/х культур / П.С. Дмитриев, А.В. Нестеренко // VІ МНПК Урбоэкосистемы: проблемы и перспективы развития. – Ишим, 2018. – С. 84-85.

15. Приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 21 апреля 2021 года № ҚР ДСМ -32. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 22 апреля 2021 года № 22595 «Об утверждении Гигиенических нормативов к безопасности среды обитания».

16. Койка С.В. Нитраты и нитриты в продукции растениеводства / С.В. Койка, В.Т. Скориков // Вестник РУДН. Серия: Агрономия и животноводство. – 2008. – № 3. – С. 58-63.