ФУНКЦИОНАЛДЫ СҮТ ӨНІМДЕРІНЕ АРНАЛҒАН ПОСТБИОТИКАЛЫҚ ПРОДУЦЕНТТЕР

Мақалада үш түрлі контрастты матрицадан – қымыз, шұбат және ашытылған қырыққабаттан бөлінген мәдениеттерге негізделген постбиотик өндірушілерді бастапқы іріктеуге штамм-бағытталған тәсілдің морфологиялық-тинкториалдық скринингі бойынша апробация нәтижелері ұсынылған. Қымыз үшін Saccharomyces s.l. саңырауқұлақ морфотипінің үстемдігі анықталса, шұбатта ашытқылар қатысқан күйде таяқшалы және кокктық сүтқышқылды бактериялары бірге табылды; сондай-ақ ашытылған қырыққабаттан экзополисахаридогенезге тән мукоидты фенотиптер бойынша сүтқышқылды микроорганизмдері анықталды. Микроморфологиялық және колониялық белгілердің қосындысы бойынша мақсатқа бағытталған (антиоксидантты, қабынуға қарсы, иммуномодуляциялық) постбиотикалық фракцияларды алу әлеуеті бар, сүт өнімдерімен технологиялық тұрғыдан үйлесімді кандидатштаммдар коллекциясы қалыптастырылды. Нәтижелердің практикалық маңыздылығы – ұсынылған бастапқы скрининг релевантты кандидат-штаммдарды жылдам және қайталанушылықпен іріктеуге мүмкіндік береді, растайтын идентификацияға (биохимиялық және молекулалық әдістер) өту критерийлерін анықтайды, сондай-ақ постбиотикалық фракцияларды алу параметрлерін таңдауда бастапқы бағытты белгілейді. Алынған мәліметтер функционалды сүт өнімдерін әзірлеу кезінде зертханалық және технологиялық сынақтарды жоспарлауға тура қолданылуы мүмкін. Морфологиялық тәсілдің шектеулері (таксономиялық дәлдік тек реттік деңгейде) аспаптық әдістермен болжамды валидация арқылы өтеледі. Жұмыстың қорытындысы – постбиотик өндірушілерді іріктеу және оларды функционалды сүт өнімдері технологиясына енгізуге даярлау бойынша әдістемелік тұрғыдан негізделген база болып табылады.

1. Корниенко Е.А. Пробиотики, постбиотики и парапробиотики / Е.А. Корниенко // Экспериментальная и клиническая гастроэнтерология. – 2022. – № 205(9). – С. 240-250.

2. Хавкин А.И. Кисломолочные продукты и постбиотики / А.И. Хавкин, Т.А. Ковтун // РМЖ. Мать и дитя. – 2023. – T. 6, № 4. – С. 417-424.

3. Рожкова И.В. Постбиотики как потенциальные компоненты кисломолочных продуктов с функциональными свойствами / И.В. Рожкова, В.А. Леонова, А.В. Бегунова // Молочная промышленность. – 2022. – № 3. – С.16-18.

4. Бегунова А.В. Оценка потенциала пропионовокислых бактерий для получения постбиотиков / А.В. Бегунова, Н.А. Жижин // Хранение и переработка сельхозсырья. – 2022. – № 4. – С. 102-112.

5. Characterisation of the probitic potential of Lactiplantibacillus plantrum K16 and its ability to produce the postbiotic metabolite γ-aminobutyric acid / L. Diez-Gutiérrez et al // Journal of Functional Foods. – 2022. – Vol.97. https://doi.org/10.1016/j.jff.2022.105230.

6. A refined medium to enhance the antimicrobial activity of postbiotic produced by Lactiplantibacillus plantarum RS5 / M.F. Ooi et al // Scientific Reports. – 2021. – Vol. 11. https://doi.org/10.1038/s41598-021-87081-6.

7. Fermentation Optimization for Co-production of Postbiotics by Bifidobacterium Lactis BB12 in Cheese Whey / S. Amiri et al // Waste and Biomass Valorization. – 2021. – Vol.12. – Р. 5869-5884.

8. Cuevas-González P.F. Postbiotics and parabitics: From concepts to applications / P.F. CuevasGonzález, A.M. Liceaga, J.E. Aguilar-Toalá // Food Research International. – 2020. – Vol. 136. https://doi.org/10.1016/j.foodres.2020.109502.

9. Postbiotics: a perspective on their quantification / G. Vinderola et all // Frontiers in Nutrition. – 2025. https://doi.org/ 10.3389/fnut.2025.1582733.

10. Paraprobiotics and postbiotics: concepts and potential applications in dairy products / C.P. Barros et al // Current Opinion in Food Science. – 2020. – Vol. 32. https://doi.org/10.1016/j.cofs.2019.12.003.

11. Develompment and properties of functional yoghurt enriched with postbiotic produced by yoghurt cultures using cheese whey and skim milk / S. Sadighbathi et al // Frontiers. – 2023. – Vol. 14. https://doi.org/10.3389/fmicb.2023.1276268.