ӨСІМДІК МАЙЫН АЛУ МАҚСАТЫНДА МАҚСАРЫ ДӘНДЕРІН ҚАЙТА ӨҢДЕУ

Бұл мақалада май өнеркәсібінің шағын кәсіпорындарында мақсары дәнін өңдеуге арналған технологиялық желі ұсынылды, онда өңдеудің заманауи физикалық әдістерін қолдана отырып, прогрессивті процестерді жүзеге асыратын тиімділігі жоғары жабдықтар пайдаланылды. Ұсынылған жабдықтын ерекшелігі – жоғары сапалы және биологиялық құнды өнім алуды қамтамасыз ететін мақсары дәндерін бір аппаратта бір мезгілде қауыздау мен престеу процесстерін жүргізуге мүмкіндік береді.
Престеуге жіберілген мақсары дәндерінің гранулометриялық құрамын, сондай-ақ бастапқы өнімнің ылғалдылығының престеу дәрежесіне әсерін анықтау бойынша зерттеулер жүргізілді. Графикалық тәуелділіктерді талдай отырып, мақсары дәндерінің оңтайлы ылғалдылығы 8 – 10% диапазонында белгіленді, бұл майдың ең аз қалдық майлылығын, демек, майдың ең көп шығымын қамтамасыз етеді. Сондай-ақ, мақсары дәндеріне қауыз қосу майдың қалдық мөлшерін азайтуға мүмкіндік береді, бұл соңғы сығу кезінде майдың қалдық майы бар күнжараны 6% - ға дейін алуға мүмкіндік береді.
Осылайша, мақсары дәндерін өңдеуге арнлаған әзірленген технологиялық желі дайын өнімнің материал сыйымдылығының, энергия тұтынуының, сапасы мен тұтынушылық құндылығының көрсеткіштерін өзгеріссіз сақтай отырып, престеу әдісімен майдың шағын сериялы өндірісінде операцияларды жеңілдетуді қамтамасыз етеді.

1. Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары. – 2018. – URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000636 (өтініш күні 25.12.2023).

2. Liu L. A review of fatty acids and genetic characterization of safflower (Carthamustinctorius L.) seed oil / L. Liu, L.-L. Guan, Y. Yang // World Journal of Traditional Chinese Medicine. – 2016. – № 2(2). – Р. 48-52.

3. Aydeniz B. Physico‐chemical, sensory and aromatic properties of cold press produced safflower oil / B. Aydeniz, O. Güneşer, E. Yılmaz // Journal of the American Oil Chemists' Society. – 2014. – № 91. – Р. 99-110.

4. Rolnik A. The Plants of the Asteraceae Family as Agents in the Protection of Human Health / A. Rolnik, B. Olas // Int. J. Mol. Sci. – 2021. – № 22(6). – Р. 3009.

5. Chemical Composition and Physical Properties of High Oleic Safflower Oils

6. (Carthamustinctorius, Var. CW88-OL and CW99-OL) / F. Salaberría et al // Journal of the American Oil Chemists Society. – 2016. – Р. 1383-1391.

7. A comprehensive characterisation of safflower oil for its potential applications as a bioactive food ingredient-A review / N. Khalid et al // Trends in food science & technology. – 2017. – № 66. – Р. 176-186.

8. Medical uses of Carthamus tinctorius L. (Safflower) / E. Delshad et al // A comprehensive review from traditional medicine to modern medicine. Electronic Physician. – 2018. – № 10(4). – Р. 6672-6681.

9. Sudheeran Pradeep Kumar. Chapter 7-Safflower disease – a sustainable protection against Alternaria carthami L. / Sudheeran Pradeep Kumar // Food Security and Plant Disease Management. – 2021. – P. 127-148.

10. Pirmatov Kh. Value-Added Agriculture for Central Asian Countries / Kh. Pirmatov, J. Galova, E. Horska. // Establishing Food Security and Alternatives to International Trade in Emerging Economies. – 2018.

11. A Promising line of preparation of grains safflower for processing / Y.Z. Mateyev et al // The Journal of Almaty Technological University. – 2019. – № 3. – Р. 81-88.

12. Characterization of oilseeds mechanical expression in an instrumented pilot screw press / L. Bogaert et al // Industrial Crops and Products. – 2018. – Р. 106-113.

13. Optimization of oil yield and oil total phenolic content during grape seed cold screw pressing. Industrial Crops and Products / N. Rombaut et al // Castello J. – 2015. – Р. 26-33.

14. Насиев Б.Н. Батыс Қазақстанда мақсары өсірудің биологиялық технологиялары: ұсыныс / Б.Н. Насиев, А.М. Жылқыбай. – Орал: ЗҚАТУ им. Жәңгір хан, 2022. – 19 б.

15. Mateev E.Z. Safflower – a valuable oilseed crop. Bulletin of Agricultural Science of Kazakhstan / E.Z. Mateev. – 2011. – Р. 28-30.

16. Optimal Ways of Safflower Oil Production with Improvement of Press Equipment / М. Kakimov et al // Foods. – 2024. – № 13. – Р. 1909.

17. Мурсалыкова М.Т. Мақсары майын алу мақсатында престеу процесін жетілдіру. Философия ғылымдарының докторы PhD дәрежесіне алуға арналған диссертация. Қазақстан Республикасы, Семей, 2023 ж.