ЭЛЕКТРОНДЫ СӘУЛЕМЕН ӨҢДЕЛГЕН КРАХМАЛ МЕН ХИТОЗАН НЕГІЗІНДЕ БИОЫДЫРАЙТЫН ЖЕУГЕ ЖАРАМДЫ ҮЛДІРЛЕРДІ ӘЗІРЛЕУ ЖӘНЕ RSM ӘДІСІ АРҚЫЛЫ ОҢТАЙЛАНДЫРУ

Осы зерттеудің мақсаты – электронды сәулемен өңделген крахмалдар мен биополимерлік қоспаларды пайдалана отырып, жеуге жарамды антимикробтық үлдірлерді әзірлеу және оңтайландыру болды. «Маржан» сортындағы күріш крахмалы мен «Cassava 531» сортындағы кассава крахмалы ILU-10 үдеткіші арқылы 0, 3, 6 және 9 кГр дозада сәулелендіру арқылы физикалық модификацияға ұшыратылды. Үлдір түзуші ерітінділер крахмал, хитозан және глицеринді араластырып, кейін құю және кептіру әдісімен дайындалды. Бір факторлы сынау (OFAT) әдісі крахмал мөлшері, клейстеризация уақыты, глицерин мен хитозанның үлдір қасиеттеріне – үзілуге дейінгі созылу (TS), үзілу кезіндегі ұзару (EAB), су буының өткізгіштігі (WVP) және мөлдірлігіне әсерін бағалау үшін жүргізілді.

Көпфакторлы оңтайландыру үшін Бокс – Бенкен дизайны (BBD) негізіндегі жауап бетін әдісі (RSM) қолданылды. Мөлдірлік (%) бойынша алынған регрессиялық модель крахмал мен хитозан мөлшерінің оң сызықтық әсері бар екенін, алайда олардың квадратикалық теріс мүшелері нәтижесінде бұл әсердің шектеулі болатынын көрсетті. Клейстеризация уақыты мен глицерин мөлшері мөлдірлікке теріс сызықтық әсер көрсетті, сондай-ақ бірнеше өзара әрекеттесу факторлары да нәтижеге ықпал етті.

Модельдің статистикалық маңыздылығы орташа болғанымен (R² = 35.05%), факторлар арасындағы күрделі тәуелділіктерді анықтап, оңтайлы құрамды анықтауға бағыт берді. Зерттеу нәтижелері сәулелендірілген крахмалды функционалды биоыдырайтын үлдірлерде қолданудың әлеуетін дәлелдеп, физикалық және тосқауылдық қасиеттері жақсартылған тұрақты орау материалдарын болашақта әзірлеуге негіз бола алады..

1. Biocontrol of Pathogen Microorganisms in Ripened Foods of Animal Origin / J. Delgado et al // Microorganisms. – 2023. – Vol. 11.

2. Microbial decontamination of food by electron beam irradiation / H.-M. Lung et al // Trends in Food Science and Technology. – 2015. – Vol. 44. – P. 66-78.

3. Effect of Electron Beam Irradiation Doses on Quality and Shelf Life Extension of Non-Allergenic Ready-to-Eat Plant-Based Meat and Egg / Y. Puangwerakul et al // Journal of Current Science and Technology. – 2023.

4. Rajina M. Efficacy of e-beam irradiation on shelf-life and accompanied changes in major metabolites of Desmodium gangeticum (L.) DC., an Ayurveda medicinal plant / M. Rajina, K.M. Khaleel // International Journal of Research in Pharmaceutical Sciences. – 2019.

5. Food irradiation: A review / S. Ashraf et al. – 2019.

6. Effects of electron-beam irradiation on blueberries inoculated with Escherichia coli and their nutritional quality and shelf life / Q. Kong et al // Postharvest Biology and Technology. – 2014. – Vol. 95. – P. 28-35.

7. Effect of electron beam irradiation on the quality of vacuum-packed, chilled-stored tilapia fish chunks / A. Jeyakumari et al // Indian Journal of Fisheries. – 2023.

8. Özer Z.N.E. Application of Electron Beam Irradiation Technique for Shelf-Life Extension of Animal Food Products / Z.N.E. Özer // Kocatepe Veterinary Journal. – 2020.

9. Electron beam irradiation to reduce the mycotoxin and microbial contaminations of cereal-based products: an overview / A.M. Khaneghah et al // Food and Chemical Toxicology. – 2020.

10. Orynbekov A. Combined effects of electron-beam irradiation and storage conditions on the safety of fresh meat / A. Orynbekov, M. Lee, L. Zhao // Meat Science. – 2024. – Vol. 198. – P. 109712.

11. Yamaoki R. Effectiveness of electron beam irradiation for microbial decontamination of turmeric powder (Curcuma longa Linne) / R. Yamaoki, S. Kimura // Journal of Food Processing and Preservation. – 2018.

12. Evaluation of certain food additives and contaminants: fifty-seventh report of the Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives: World Health Organization & Food and Agriculture Organization of the United Nations / рук. Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA), Nutrition and Food Safety (NFS), Standards & Scientific Advice on Food Nutrition (SSA). – Geneva, 2022. – 186 p.

13. Irradiation as a Promising Technology to Improve Bacteriological and Physicochemical Quality of Fish / E.F.E. Mohamed et al // Microorganisms. – 2023. – Vol. 11, № 5.

14. Ellahamy A. Effect of Frozen Storage on Fish Quality and Fishery Products: A Review / А. Ellahamy // Mediterranean Aquaculture Journal. – 2024.

15. Khandare S. Inhibitory Activity of Lactic Acid Bacteria Against Isolated Pathogens and Spoilage / S. Khandare, S. Patil // Organisms Associated with Fresh Meat. – 2015.

16. Molins R.A. Food irradiation: principles and applications / R.A. Molins // John Wiley & Sons. – 2001.

17. Loaharanu P. Irradiation as a cold pasteurization process of food / P. Loaharanu // Veterinary Parasitology. – 1996. – Vol. 64, № 1-2. – P. 71-82.

18. Olson D.G. Irradiation of food / D.G. Olson // Food technology. – 1998. – Vol. 52.

19. Microbial spoilage of vegetables, fruits and cereals / О. Alegbeleye et al // Applied Food Research. – 2022. – Vol. 2, № 1. – P. 100122.

20. Morehouse K. Food Irradiation – US Regulatory Considerations / K. Morehouse // Radiation Physics and Chemistry. – 2002. – Vol. 63. – P. 281-284.