ЯДРОЛЫҚ МАТЕРИАЛДАРДЫ ТАСЫМАЛДАУ КЕЗІНДЕГІ ҚАУІПСІЗДІК НЕГІЗДЕМЕСІ

«Қазақстан Республикасының Ұлттық ядролық орталығы» РМК «Атом энергиясы институты» филиалында жобаланатын және іске қосылған реакторлардың қауіпсіздігін негіздеу үшін көптеген зерттеулер жүргізіледі. Эксперименттер реакторлық және реактордан тыс зерттеу қондырғыларында жүргізіледі. Осы зерттеулерді жүзеге асыру үшін ядролық материалдарды олар жүргізілетін жерге дейін тасымалдау қажет болады. Осылайша ядролық материалдарды тасымалдау қауіпсіздігін негіздеу қажеттілігі туындайды. Бұл жұмыста Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ядролық материалдарды тасымалдау қауіпсіздігін негіздеу үшін нейтрондардың тиімді көбею коэффициентінің нейтрондық-физикалық есептеулері ұсынылған. Есептеулерде ядролық материалдардың ең көп тасымалданатын түрі – әртүрлі байытылған уран диоксиді (UO2) отын таблеткалары пайдаланылды. Тасымалдау кезінде ядролық материалдарды тасымалдау ережелеріне сәйкес ПУ-1 типті көліктік-қаптама комплектісі пайдаланылды. Ядролық материалдарды тасымалдаудың қалыпты, сондай-ақ авариялық жағдайлары уран диоксиді отын таблеткалары салынған қаптамаға судың ағып кету және пеналдарға су кіру мүмкіндігі ескеріліп модельденді. Көліктік-қаптама комплектің тиімді нейтронды көбейту коэффициентін (kэф) анықтау үшін ENDF/B-VII ядролық деректер кітапханасымен MCNP5 бағдарламасында Монте-Карло есептеу әдісі қолданылды.

1. Batyrbekov E. Experimental opportunities and main results of the impulse graphite reactor use for research in safety area / E. Batyrbekov, V. Vityuk, A. Vurim, G. Vityuk. // Annals of Nuclear Energy. – 2023. – Vol. 182. – Р. 109582. https://doi.org/10.1016/j.anucene.2022.109582.

2. Impulse graphite reactor IGR. Atomic Energy / I.V. Kurchatov, S.M. Feinberg, N.A. Dollezhal et al // Academy of Sciences of the USSR. – 1964. – T. 17, Issue. 6. – Р. 463-474.

3. Radiation protection and safety of radiation sources: international basic safety standards / Vienna: International Atomic Energy Agency, 2014. – Р. 24.

4. Rules for the safe transportation of radioactive materials. 2018 Edition IAEA Safety Standards Series No. SSR-6 (Rev. 1). International Atomic Energy Agency. Vein. – 2019. URL: https://wwwpub.iaea.org/MTCD/publications/PDF/P1798R_web.pdf.

5. Law of the Republic of Kazakhstan «On the use of atomic energy». – 2016. – № 442-V.

6. International Conference on the Safety of Transport of Radioactive Material (2003: Vienna, Austria) Safety of transport of radioactive material: proceedings of an International Conference on the Safety of Transport of Radioactive Material / organized by the International Atomic Energy Agency, co-sponsored by the International Civil Aviation Organization [et al.], and held in Vienna, 7–11 July 2003. p.; 24 cm. – (Proceedings series, ISSN 0074–1884).

7. Can «Rules for the transportation of nuclear materials, radioactive substances and radioactive waste» Approved. by order of the Minister of Energy of the Republic of Kazakhstan. 2021. – № 183 dated May 28.

8. MCNP-5.1.40 Monte-Carlo N-Particle Transport Code; Los Alamos National Laboratory; Los Alamos, New Mexico. – April 24, 2003.

9. Chirkin V.S. Thermophysical properties of nuclear technology materials: M., Atomizdat, 1968. – 484 p.

10. Thermophysical Properties of Materials for Nuclear Engineering: Tutorial for students of specialty “Nuclear Power Plants” / Edited by Prof. P.L. Kirillov. Second revised and augmented edition. - Obninsk. 2006. - 182 PP.