ДИЭЛЕКТРЛІК КІЛЕМШЕЛЕР ӨНДІРІСІНДЕ ТАБИҒИ ЦЕОЛИТТЕРДІ ҚОЛДАНУ

Бұл мақалада Чанканай кен орнының табиғи цеолитін резина қоспаларына толтықырғыш ретінде пайдалану мүмкіндігі қарастырылады. Минералды толықтырғыштардың резина сипаттамаларына әсерін зерттеуге арналған көптеген зерттеулер осы саланың болашағы мен даму мүмкіндігін көрсетеді.
Стандартты жағдайларда резиналарды минералды компоненттермен толықтыру кезінде бірқатар оң әсерлер байқалады. Атап айтқанда, бұл материалдың құнын төмендетуге, оның серпімді-беріктік сипаттамаларын жақсартуға және композицияның технологиялық қасиеттерін оңтайландыруға әкеледі. Бұл өзгерістер шығындар мен материалдардың сапасын бақылауда шешуші рөл атқаратын өнеркәсіп үшін өте маңызды.
Бұл жұмыстың өзекті міндеті резина қоспаларының барлық қажетті сипаттамаларын сақтау үшін қымбат толықтырғыштарды қол жетімді баламаларға ауыстыру болып табылады. Сондықтан жаңа ингредиенттер дайын өнім стандарттар мен пайдалану талаптарына сәйкес келуі үшін бірдей немесе жақсартылған қасиеттерді қамтамасыз етуі керек. Беріктікті, икемділікті, тозуға төзімділікті және басқа да негізгі көрсеткіштерді сақтау алмастырғыштарды іздеу және енгізу кезінде басты басымдыққа айналады, бұл өнімнің сапасын жоғалтпай шығындарды азайтуға мүмкіндік береді. Зерттеу аясында Чанканай кен орнының цеолиттері мен диэлектрлік кілемшелерді өндіру үшін пайдаланылатын резинаны зерттеу нысандары болып табылады, олар жоғары электр оқшаулау қасиеттеріне және механикалық беріктікке ие болуы керек.
Цеолиттердің физика-химиялық қасиеттерін талдау үшін ИҚ спектроскопиясы мен рентгендік құрылымдық талдауды қолдана отырып зерттеулер жүргізілді. Бұл әдістер цеолит ұнтақтарының құрылымы мен құрамы туралы егжей-тегжейлі ақпарат береді. Бұл олардың резинаны толықтырғыштар ретіндегі әлеуетін бағалау үшін өте маңызды.
Эксперименттік зерттеулер нәтижесінде ақ күйені Чанканай кен орнының цеолитіне ішінара ауыстырумен алынған резина қоспасы қанағаттанарлық физика-механикалық көрсеткіштерді көрсететіні анықталды. Бұл резина өнеркәсібінде табиғи цеолиттерді қолданудың жаңа перспективтілігін ашады. Бұл шығындарды азайтуға да, соңғы өнімнің сапасын жақсартуға да ықпал етеді.
Осылайша, жұмыс нәтижелері табиғи цеолиттер сияқты қол жетімді және экологиялық таза материалдарды пайдалана отырып, резина қоспаларының құрамын оңтайландыруға бағытталған осы саладағы қосымша зерттеулердің маңыздылығын көрсетеді.

1. Исследование влияния цеолитовых наполнителей на свойства резин / Ж.К. Конысбек и др. // Научные труды ЮКГУ им.М.Ауэзова. – 2018. – № 3(47). – С. 24-31.

2. Khassankhojayeva B.Sh. The use of zeolite-containing mineral raw materials in the production of rubber products / B.Sh. Khassankhojayeva, S.A. Sakibayeva, G.F. Sagitova // Scientific Research and Experimental Development. – 2023. – № 3. – P. 198-202.

3. Гришин Б.С. Материалы резиновой промышленности: монография / Б.С. Гришин. – Казань: КГТУ, 2010. – 506 с.

4. Прокопчук Н.Р. Модификация свойств эластомерных композиций: монография / Н.Р. Прокопчук. – Минск: БГТУ, 2012. – 218 с.

5. Simultaneous immobilization of ammonia and phosphorous by thermally treated sediment comodified with hydrophilic organic matter and zeolite / D. Pingzhou et al // Journal of Environmental Management. – 2023. – V 3391, № 117800. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2023.117800.

6. Antiswelling and Frost-resistant Properties of a Zeolite-modified Rubber Mechanical Seal at Low Temperature / N.N. Petrova et al // Bulletin of the Korean Chemical Society. – 2015. – V 36. https://doi.org/10.1002/bkcs.10075.

7. Hydrocracking Rubber Seeds Oil for Biofuel Production Using Bifunctional Sarulla-Derived Natural Zeolite-Ni and Ni-Mo/SNZ Catalyst / J.L. Sihombing et all // Energy Technology. – 2024. – V 12. https://doi.org/10.1002/ente.202301318.

8. Highly water-selective mixed matrix membranes from natural rubber-blend-poly (acrylic acid) (NR-blend-PAA) incorporated with zeolite 4A for the dehydration of water-ethanol mixtures through pervaporation / S. Amnuaypanich et al // Journal of Applied Polymer Science. – 2012. – V 124.

9. Васильянова Л.С. Цеолиты в экологии / Л.С. Васильянова, Е.А. Лазарева // Новости науки Казахстана. – 2016. – № 1(127). – С. 61-85.

10. Perera D. Effect of zeolite on the properties of natural rubber foams / D. Perera, Kumanayaka T.O., Walpalage S. // International Journal of Scientific and Research Publications. – 2014. – Т. 5, № 9. – P. 1-5.

11. Experimental Study on Rubberized Concrete using Zeolite and Geopolymer / S. Nikhil et al // International Journal for Research in Applied Science and Engineering Technology (IJRASET). – Vol. 11. – P. 5845-5851.

12. Effects of magnetically modified natural zeolite addition on the crosslink density, mechanical, morphological, and damping properties of SIR 20 natural rubber reinforced with nanosilica compounds / R. Murniati et al // Journal of Polymer Research. – 2020. – Vol. 27, № 37. https://doi.org/10.1007/s10965-020-2013-0.

13. Перспективы применения природного цеолита месторождения Даубаба (Казахстан) для наполнения полимеров / Г.Ф. Сагитова и др. // Технология текстильной промышленности. Известия высших учебных заведений. – 2021. – № 6(396). – С. 327-332.

14. Сагитова Г.Ф. Цеолитті қолдана отырып резина қоспаларына арналған құрама оқшаулаушы композицияларын әзірлеу: монография / Г.Ф. Сагитова. – Шымкент: Издательский центр «Aсем», 2021. – 160 с.