ЭЛЕКТРОЛИТТІК-ПЛАЗМАЛЫҚ ҚАТАЙТУ КЕЗІНДЕ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ТЕХНИКАСЫНДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН 45 ЖӘНЕ 65Г БОЛАТТАРЫНЫҢ ТРИБОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ КОРРОЗИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ

Мақалада ауылшаруашылық техника бөлшектерін өндіруде қолданылатын 45 және 65Г болаттарының тозуға және коррозияға төзімділігіне электролитті-плазмалық шынықтырудың әсері қарастырылған. Келтірілген нәтижелер электролитті-плазмалық шынықтыруды қолдану арқылы болаттың беткі қасиеттерінің жақсарғанын көрсетеді. Бұл технология тез қыздыру мен салқындатуды қамтамасыз етіп, ұсақ түйіршікті және шынықтырылған беткі қабаттың пайда болуына ықпал етеді, бұл оптикалық металлографиялық микроскоппен жүргізілген микроқұрылымдық зерттеулермен расталады. Трибологиялық сынақтар электролитті-плазмалық шынықтырудан кейін тозуға төзімділіктің жақсарғанын көрсетті: 45 болаты үшін тозу көлемі 3,03×10^-4 мм³, ал 65Г болаты үшін 6,17×10^-5 мм³ құрады, бұл сәйкесінше бастапқы үлгілерге қарағанда 7 және 4,5 есе аз. Поляризациялық қисықтарды талдау коррозиялық ток тығыздығының бастапқы үлгімен салыстырғанда төмендегенін көрсетті. Электролитті-плазмалық шынықтырудың үш циклі өткізілгеннен кейін 45 және 65Г болат үлгілерінде коррозиялық ток тығыздығы сәйкесінше 6,87×10^-6 А/см² және 1,61×10^-7 А/см² болды. Сондай-ақ, коррозиялық потенциалдың оң мәндерге қарай ауысуы байқалып, коррозияға төзімділіктің артқанын көрсетті. Зерттеу нәтижелері 45 және 65Г болаттарының электролитті-плазмалық шынықтырудан кейінгі трибологиялық және коррозиялық қасиеттерінің айтарлықтай жақсарғанын көрсетіп, өндірістік қолдану үшін құнды деректерді ұсынады.

1. Bartenev I.M. Iznashivayushchaya sposobnost' pochv i ee vliyanie na dolgovechnost' rabochih organov pochvoobrabatyvayushchih mashin / I.M. Bartenev, E.V. Pozdnyakov // Lesotekhnicheskij zhurnal. – 2013. – № 3(11). – S. 114-123. (In Russian).

2. Uspenskij I.A. Zashchita sel'skohozyajstvennoj tekhniki ot korrozii i iznosa s primeneniem nanotekhnologij / I.A. Uspenskij, G.K. Rembalovich, T.E. Hrapova // Aktual'nye voprosy transporta i mekhanizacii v sel'skom hozyajstve. – 2023. – S. 205-209. (In Russian).

3. Mamed"yarova I.F. Korroziya stali v pochve / Mamed"yarova I.F., Selimhanova D.G. // Azerbaijan Chemical Journal. – 2014. – № 2. – S. 82-87. (In Russian).

4. Nasr G.E.M. Agricultural machinery corrosion / G.E.M. Nasr, Z.A. Hamid, M. Refai // Introduction to Corrosion-Basics and Advances. – IntechOpen, 2023. (In English).

5. Fedotov I.D. Klassifikaciya korrozii detalej sel'skohozyajstvennyh mashin / I.D. Fedotov // V mire nauchnyh otkrytij. – 2019. – S. 406-409. (In Russian).

6. Vosstanovlenie sel'skohozyajstvennoj tekhniki i oborudovaniya gal'vanicheskimi pokrytiyami na osnove zheleza / S.D. Polishchuk i dr. // Vestnik Ryazanskogo gosudarstvennogo agrotekhnologicheskogo universiteta im. PA Kostycheva. – 2019. – № 3(43). – S. 130-136. (In Russian).

7. Smotryakov D.A. Iznos strel'chatyh lap pochvoobrabatyvayushchej tekhniki / D.A. Smotryakov // Agrarnye konferencii. – Federal'noe gosudarstvennoe byudzhetnoe obrazovatel'noe uchrezhdenie vysshego obrazovaniya Saratovskij gosudarstvennyj agrarnyj universitet imeni NI Vavilova. – 2020. – № 5. – S. 27-32. (In Russian).

8. Konyaeva N.I. K obzoru sposobov vosstanovleniya iznoshennyh organov pochvoobrabatyvayushchih mashin / N.I. Konyaeva, N.V. Konyaev // Sovremennye materialy, tekhnika i tekhnologii. – 2023. – № 1(46). – S. 60-65. (In Russian).

9. Shkurin I.G. Formirovanie iznosostojkogo pokrytiya na poverhnosti rabochih organov gazotermicheskim napyleniem / I.G. Shkurin, YU.A. SHkurina // Nauchnyj zhurnal molodyh uchenyh. – 2018. – № 3(12). – S. 42-45. (In Russian).

10. Bobanova ZH.I. Iznosostojkie gal'vanicheskie pokrytiya na osnove splavov zheleza / ZH.I. Bobanova, S.P. Sidel'nikova, D.M. Kroitoru // Elektronnaya obrabotka materialov. – 2004. – № 1. – S. 18-24. (In Russian).

11. Novye materialy i tekhnologii naneseniya tverdosplavnyh pokrytij dlya detalej pochvoobrabatyvayushchih mashin / A.YU. Izmajlov i dr. // Vestnik rossijskoj sel'skohozyajstvennoj nauki. – 2016. – № 2. – S. 66-69. (In Russian).

12. Lyalyakin V.P. Sostoyanie i perspektiva uprochneniya i vosstanovleniya detalej pochvoobrabatyvayushchih mashin svarochno-naplavochnymi metodam / V.P. Lyalyakin, S.A. Solov'ev, V.F. Aulov // Trudy GOSNITI. – 2014. – T. 115. – S. 96-104. (In Russian).

13. Enhancement of wear and corrosion resistance in medium carbon steel by plasma electrolytic nitriding and polishing / S.A. Kusmanov et al. // Journal of Materials Engineering and Performance. – 2019. – Т. 28. – S. 5425-5432. (In Russian).

14. Anode plasma electrolytic nitrohardening of medium carbon steel / S.A. Kusmanov et al // Surface and Coatings Technology. – 2015. – Т. 269. – Р. 308-313. (In English).

15. Malyshev V.N. Oil and gas steels surface hardening investigation by anodic plasma electrolytic treatment / V.N. Malyshev // Chemical Engineering and Processing-Process Intensification. – 2022. – Т. 179. – Р. 109055. (In English).

16. Belkin P.N. Plasma electrolytic hardening of steels / P.N. Belkin, S.A. Kusmanov // Surface Engineering and Applied Electrochemistry. – 2016. – Т. 52. – Р. 531-546. (In English).

17. Wear and corrosion resistance of laser surface hardened structural steel / D.I. Pantelis et al // Surface and Coatings Technology. – 2002. – Т. 161, № 2-3. – Р. 125-134. (In English).

18. Isfahany A.N. The effect of heat treatment on mechanical properties and corrosion behavior of AISI420 martensitic stainless steel / A.N. Isfahany, H. Saghafian, G. Borhani // Journal of alloys and compounds. – 2011. – Т. 509, № 9. – Р. 3931-3936. (In English).

19. Al-Quran F.M.F. Effects of the Heat Treatment on Corrosion Resistance and Microhardness of Alloy Steel / F.M.F. Al-Quran, H.I. Al-Itawi // European Journal of Scientific Research. – 2010. – Т. 39, № 2. – Р. 251-256. (In English).

20. Rahadilov B.K. Povyshenie iznosostojkosti detalej avtoscepnogo ustrojstva elektrolitnoplazmennoj poverhnostnoj zakalkoj / B.K. Rahadilov, E. Kyzyrhan, L.G. Zhurerova // Vestnik Vostochno-Kazahstanskogo gosudarstvennogo tekhnicheskogo universiteta im. D. Serikbaeva. – 2016. – № 3. – S. 117-121. (In Russian).

21. Vliyanie elektrolitno-plazmennogo uprochneniya poverhnosti na strukturu i svojstva stali 40HN / G.M. Toktarbaeva i dr. // Vestnik Vostochno-Kazahstanskogo gosudarstvennogo tekhnicheskogo universiteta im. D. Serikbaeva Uchrediteli: Vostochno-Kazahstanskij tekhnicheskij universitet im. D. Serikbaeva. – 2020. – № 1. – S. 199-204. (In Russian).

22. Investigation of changes in phase composition and tribological properties of 65G steel during electrolyte-plasma hardening / B.K. Rakhadilov et al // Bulletin of the Karaganda University «Physics Series». – 2023. – Т. 111, № 3. – S. 119-127. (In Russian).

23. Functional surface layer strengthening and wear resistance increasing of a low carbon steel by electrolytic-plasma processing / K. Kombayev et al // Strojniški vestnik-Journal of Mechanical Engineering. – 2022. – Т. 68, № 9. – S. 542-551. (In Russian).

24. Application of electrolytic plasma process in surface improvement of metals: a review / Jumbad V.R. et al // Letters in Applied NanoBioScience. – 2020. – Т. 9, № 3. – S. 1249-1262. (In Russian).